Abataedje d' èn åbe

L' abataedje d' èn åbe, c' est l' taeyaedje u l' côpaedje d' èn åbe al pate, po l' vé vni djus.

C' est èn ovraedje di bokion udonbén di cinsî dins ses tchamps, u d' eterprijhes (ezès veyes).

L' abataedje lu-minme est shuvou do spenaedje (rissaetchî les ptitès coxhes) pu do rcepaedje (côper l' tronce et les grossès coxhes a bokets).

Rujhes ki les bokions ont po-z abate ås åbes

Åbe adjoké a cåze d' on fortchaedje do dzeu do buk (djaene fritche)

Pol disdjoker, on saye di rfinde des ptitès longueurs al pate… si ele si volèt bén rsaetchî foû, nén come cial, la k' i les fåt co disvaler å cougnet

Cwand on fote djus èn adjeyant-z åbe, 20 30 metes hôt et co hay, i n' a nén todi del plaece totåtoû po-z aflaxhî cisse longueur la.

Dins l' bwès, metans, vos avoz des åbes di tos les costés. Po bén fé, i fåreut ki vost åbe a-z abate tome dins ene trawêye. Ôtmint, si l' abatou si clintche so on vijhén, i dmeure adjoké, sapinse k' on n' dit.

Et c' est tote ene afwaire pol disdjoker. I fåt rceper des longueurs al pate, avou l' risse ki l' tronce vos vegne coixhî l' vosse, di pate, cwand l' restant d' l' åbe va tchaire d' on gros mete djusse la astok.

Foû do bwès, i gnè pout aveur ene måjhon, des fis electrikes, li corti do vijhén.

Eto, li prumire ovraedje di l' abateu, cwand il a decidé la k' si åbe diveut aler, c' est di tchoezi li plaece k' i frè si prumire etaeye todi bén di scwere avou l' sinse ki l' åbe doet toumer.

Asteure, si l' åbe clintche do contråve costé, el fåt rdressî.

Dinltins, on l' ridressive tot tchôcant des cougnets al pate. Asteure, on a ptchî d' aler emantchî on cåbe a set ût metes hôt et del saetchî avou on truy metou so on tracteur di boskiyon.

On pout eployî ene fonne-boutoe, si l' åbe n' est nén trop foû scwere.

• 
  Fonne-boutoe aspoyeye
• 
  Fonne-boutoe did près

Dins les belès-letes e walon

L' abataedje d' on vî tchinne a stî discrîte pa Hinri Simon dins l' long powinme Li moirt di l' åbe.

Louis Renard a fwait parey po on faw.

Dins Il aveut poirté l' solea dins s' bezace, Willy Bal discrît spepieuzmint les etape di l' abataedje.

Atacans, dit-st i e disgadjant les raecenes avou s' hawe. I tape les cayôs evoye et hop ! il apice ès grande hepe ; on côp d' cresse do dzeu, on côp a plat. El prumire etaeye est adrovowe, å dvant d' l' åbe, do costé k' i doet tchaire.

I continowe a rlåner d' cresse ; pacô, i tape a plat ou i winkeye po disclaper les schetes. Ene pate est djus. I toûne e dalant do cou. Les schetes volnut. Di tinzintins, Pire s' arestêye po s' rapåpyî. I candje ès tchike di costé ; i raetche on côp tot brun. C' est ki ça stone dins ses mwins. I sowe dedja.

L' eschård s' agrandit. El soke ès disvude come on batch. Cwand l’ divant srè kerné, l’ taeyeu va mete ene etaeye pareye did padrî. Pu, i srè tins d’ havter s’ cåbe a ene coxhe eyet d’ el tingler al boune plaece.

C’ est l’ moumint d’ rapougnî s’ grande hepe po fé les cwéns. Adon, l’ hepe a rlaver ès va mete a dalaedje po-z arondi l’ cou d’ l’ åbe.

Insi, on pôrè co rprinde l’ etaeye, djusdeca percer l’ cour, di padvant, et co taeyî on pô padrî.

C’ est l’ pus målåjhey : el cour. El hepe ni fwait pus voler k’ des ptits sclats. L’ åbe est a tcheyaedje. Si l’ vint bôrreut ene betcheye, seulmint ! Atincion al coide. Pire cale ses pîs po n’ nén rider et i saetche, i saetche a hikets. El houpe kimince a berlondjî. Cwand ele vént dsur lu, el taeyeu asprouce di nel pus aler raler. Des filés do bos ont sketé. El buk a clintchî, eyet l’ tiesteure s’ a-st aflachî tot d’ on côp. Pire a peté evoye viè l’ cou. po n’ nén esse aroké pa les coxhes. L’ åbe a rbômé on bon côp al tere, et ça a stoné dins tot l’ bos.

Hårdêyes difoûtrinnes

• so Wikisourd: Li_moirt_di_l’_åbe (Henri Simon)
• Li moirt del faw (Louis Renard) (so "Berdelaedjes")