Emacralé mot

Èn emacralé mot, c' est on mot k' a des sinses diferins d' ene coine a l' ôte do payis walon. Ça pout esse eto deus mots diferins ki si scrijhèt parey a des plaeces k' i gn a. Ça pout esse des omonimes.

Sacwants emacralés mots polnut esse des fås amisses eneviè l' minme mot e francès.

Mots a sinse diferin d' après l' coine del Walonreye

Dismacralaedje: Si on scrît po totes les coines del Walonreye, on eployrè purade on sinonime k' est bén clair:

frambåjhe pôrè esse replaecî pa
- rodje amonne u ampoune (F. framboise, inglès raspberry)
- u pa caclindje (F. myrtille; inglès blueberry).

blé pôrè esse replaecî pa:
- sipeate (F. épeautre)
- swele, rigon, waessin (F. seigle)
- frumint (F. blé, froment)
tåte pôrè esse replaecî pa
- fadêye (F. tartine)
- gozåd (F. tarte recouverte)
- dorêye (F. tarte)
djaive (po les oujheas) pout esse replaecî pa:
- djezî (F. gésier)
- djave (F. jabot)

Mots la k' ene rifondowe est li disfondowe d' èn ôte mot

Li rcoridjrece ni pout nén vey k' i gn a ene flotche

feu
- rifondowe feu
- disfondowe feu d' rimês -> fijheu d' rimeas.

Adire inte li sinse di tos les djoûs et l' sincieus sinse

tchampion: dins l' lingaedje di tos les djoûs on l' eploye å pus sovint po les åbussons (dj' ô bén, les tchampions k' ont on pî et on tchapea); dins l' lingaedje sincieus c' est po totes les especes do ringne fungus (dj' ô bén, eto les tchamosseures, les tchampions microscopikes,...)

Les emacralêyès cawetes

cawete -è ki ça pout esse:
- li cawete -é : Fiévè => fivé, abanè => abané
- li cawete -et.
li cawete -ô ki ça pout esse:
- li cawete rifrancijheye -eau, rifondowe -ea: il a bô dire => il a bea dire; on cayô => on cawiea.
- li cawete -åd: crapôte => crapåde

Les pwaires minimomes

C' est des mots ki n' sont diferints ki pa ene lete

ene longue voyale <=> ene coûte
- i va coûtchî <=> il î va.
- mi, dji so scran <=> ça va mî.
- li pådje <=> dj' a lî (léjhou)

Mots dismacralés på rfondaedje

schî (del tcherowe) <=> shî (cråxhe do boû) <=> shijh (chife 6); a plaeces dizo l' minme disfondowe chî.
xho (grin di speate sins bale) <=> schô (djeron) <=> hôt (nén bas), a plaeces dizo l' minme disfondowe hô(t).
heure (gregne) <=> scheure (hossî); a plaeces dizo l' minme disfondowe heure.

Emacralés nos d' plante

Nos ki vout dire ene plante A ene sadju, et ene plante B ôte pårt:

Viyaedjes omonimes

Pådje des Emacralés nos d' viyaedjes.