Fåsse pesse des oujheas

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « pesse », loukîz cial.

polet coûtchî, hatrea stindou, plomes do cou levêyes, ki va crever dins sacwants eures

li minme, avou s' vete schite

Vî dessén d' ene rascråwêye poye, avou l' minme coûtchaedje

Li fåsse pesse des oujheas u maladeye do Noûtchestea, c' est ene maladeye des poyes et des ôtes oujheas d' poli.

Teyoricmint, li fåsse pesse, c' est ene maladeye al declaråcion oblidjeye. Mins elle est télmint corante dins sacwants payis k' on nel dit måy a l' OIE.

Cåzmint

sôre do virûsse

Li virûsse del fåsse pesse des oujheas, c' est on paramicsovirûsse di sôre I.

stoks di virûsse diferinnmint rascråwants

Gn a bråmint des stoks di virûsse, k' on pout rindjî :

• sorlon leu pouxhance rascråwante :
  • stoks londjinnreces (lintodjinnes)
  • stoks mîtrinnreces (mezodjinnes)
  • stoks radtêyreces (velodjinnes)
• sorlon leu-z adierça dins l' coir
  • stoks cervea-rascråwants (nieritrope)
  • stoks peumon-rascråwants (peumnitropes)
  • stoks dispouye-rascråwants (viceritropes)

Les antidjinnes ni candjèt nén sorlon les stoks, çou ki vout dire k' on metou vaccén pout acsure tolminme ké stok do virûsse.

Edurance do virûsse

Li virûsse pout sorviker sacwants moes divins les polenes, deus a troes moes a tere dins les poytreyes.

Dins les acovoes, li virûsse sait viker 7 a 8 moes so les schåfes d' oûs.

Il est co rtrové vicant so les polets crous edjalés dipus d' deus ans après l' edjalaedje.

Minêyolodjince

Li maladeye est foirt touwante, avou des morances disk' a 100 % si les oujheas n' ont nén stî eploctés dvant.

Li coube di morance monte todi dpus tos les djoûs; li cénkinme djoû, gn a l' mitan des poyes ki sont ddja crevêyes. On sait bén k' on è frè po tot l' tropea.

Senes del maladeye

Coube di pounaedje avou ene infeccion do virûsse del fåsse pesse sins ôte sintome

Li prumî djoû, dins les poytreyes nén eploctêyes, on va aveur des oujheas ki toumèt roed moirts. Et les ôtes biesses ni shonnnut nén esse malådes. Pu on-z årè do stiernixhaedje et do rôguia. Avou del vete schite. On pô après vont vni les simptomes del tiesse, copurade li toirdaedje do hatrea.

Dins les bindes vaccinés, tos les oujheas seront crevés dins les deus troes djoûs. Si les poyes u polets ont stî eploctés, les senes nierveus vont-st ariver après 6, 7 djoûs.

Dins les poyes pouneuses, vaccinêyes et rvaccinêyes, li maladeye pout co cwand minme passer sins k' les biesses shonnénxhe atrapêyes, mins avou on tcheyaedje do pounaedje, 5 a 6 samwinnes å long. Adonpwis, li coube di produjhaedje d' oûs ridvént normåle.

• 
  coûtchaedje d' on polet ki n' a nén l' air foirt malåde, mins ki va crever dins sacwants eures
• 
  vete schite
• 
  polet racoulot rascråwé ki schaprè
• 
  Toirdaedje do cô a on canård.
• 
  Toirdaedje do hatrea a on poyon.

Damadjes divintrins

Li pus tipike, c' est l' mayta d' sonk so l' estoumak vraiy et l' djezî. On-z a eto di l' efouwaedje do prumî boyea.

Pus rålmint, on a des plakes di blanke tchå sol pwetrene.

Dins les pus vîs cas, gn a sovint di l' areyosaetchite a cåze d' ene colibacilôze rawetrece.

• 
  Mayta so les stoumaks (djezî et vraiy stoumak), efouwaedje do prumî boyea (ådfoû a droete, ådvins a hintche).
• 
  pareymint
• 
  pareymint (e duwodenom, difoûtrinnmint)
• 
  plake di blanke tchå

Diyagnostik

morance ki crexhe djoû après djoû et djezîs

Li fåsse pesse rishonne li pesse des oujheas. Mins cisse-ciale est bén tracêye, dabôr ki le minêyes di fåsse pesse rôlèt totavå l' Daegne.

Dins les bindes di polets d' poytreye, å cmince, on n' sait nén todi fé l' diferince inte li maladeye do Noû-Tchestea et l' boursite å virûsse. Copurade ki l' mayta do vraiy stoumak si rescontere dins les deus maladeyes.

Les diferinces :

• dins l' boursite å virûsse, les rascråwêyès biesses (1 a 5 åcint del binde) sont avou les ploumes ki houzèt, ratroplés dins ene coine. Dins l' fåsse pesse, les oujheas sont bén gaiys dins l' poytreye, mins i crevnut d' on plin côp.
• après 3 djoûs, li morance est l' minme a tchaeke djoû dins l' boursite; ele monte tos les djoûs dins l' fåsse pesse.
• les boûsses di Fabriciusse sont houzêyes dins l' boursite.
• li prumî ptit boyea est sovint sonnant dins l' fåsse pesse.
• les sonnaedjes sol djezî sont bråmint pus corants dins l' fåsse pesse.

Espaitchance

Sôres di vaccéns

• Vicants vaccéns di stock Hitchner B1 : end a des ordinaires et des rclonés (dispu les anêyes 2000).
• Vicants vaccéns di stock LaSota : end a eto des ordinaires et des rclonés (dispu les anêyes 2010).
• Moirts vaccéns (poyes ponresses et parintreces).

Les vaccéns clonés ni sont nén todi meyeus ki les vaccéns simpes, mins i sont pus åjheymint controlåves, po vey leu foice (i doevnut esse ni trop foirts, ni trop flåwes).

Calindrî d' eploctaedje

Dins bråmint des payis, li vaccinaedje si fwait a tot côp bon.

Les poyons sont-st eploctés deus u troes côps inte 1 et 21 djoûs. C' est tot po les polets. Po les poyes ponresses et les meres di poyons, on ratake avou des pikeures deus troes côps divant k' ele ni ponexhe. Adonpwis, tins do tins d' ponaedje, co on replocta dins l' abuvraedje tos les troes moes.

Riyacions ploctêyreces

Ele sont foirt corantes, et ont mwints côps tchôkî l' pouytî a n' pus eplocter disconte del fåsse pesse. C' est å pus sovint des stiernixhaedjes et del brontchite.

Ele dipindnut :

• des disfinses des oujheas li djoû do vaccinaedje (antidjinnes del mame, d' on vaccén diné dvant, d' on såvadje virûsse londjinnrece).
• del santé djeneråle del poytreye (strinse, ôtes maladeyes disfinse-rabaxhantes come l' anemeye å virûsse des poyons ou l' boursite å virûsse. Et aprume, li prezince u nén des micoplasses.
• del tecnike d' eploctaedje : li fén spritchûlaedje stritchaedje è dene dipus ki l' gros stritchaedje lu-minme dipus ki l' gote e l' ouy, lu-minme dipus ki l' abuvraedje.