Leucôze inzotike des bovrins

Discramiaedje des sôres di leucôzes des bovrins et des ôtès biesses

Li leucôze inzotike des bovrins, c' est ene maladeye des bovrins avou des crexhioûles a totes les glandes al linfe et dins les ôtes texhous avou des blankès globules.

C' est on magnant må

Cåzaedje

Li maladeye est cåzêye pa on virûsse, li virûsse del leucôze inzotike des bovrins.

Sipårdaedje del maladeye

Li leucôze e inzotike ås vatches a stî discrîte pol prumî côp dins les anêyes 1860.

Elle esteut aprume sipårdowe dins les contrêyes di l' Ess di l' Almagne d' adon (li Prûsse levantrece, li Pomeraneye, li Meclenbork, [li [Brandenbork]] et l' Sake (c' est po çoula k' on l' loméve, e-n almand, “ostelbische Krankheit”, maladeye å Levant di l' Ele).

Al fén del deujhinme guere daegnerece, les cinsîs d' avår la, ki n' vlént nén dmorer dizo l' mambornance des Rûsses (askepiaedje di l' Almagne di l' Es) afoujhît viè l' Almagne di l' Ouwess avou leus biesses, ey amoenner li rascråwe e Chlechvik-Osteyn ey el Basse Sake.

Dispu l' tins, li maladeye s' aveut eto ståré, avou l' martchandaedje des bounès vatches di ces payis la (come li raece “Ostene”), dins les ôtes payis del Mer baltike, Daenmåtche, Suwede eyet Finlande.

C' est dandjreus pal minme voye (l' apoirtaedje di vatches a laecea po-z amidrer les cenes do payis) ki l' leucôze si stitcha ezès Stats Unis, pu, did la, totavå les Amerikes (Canada, Amerike nonnrece, et kécfeye ossu rivni e l' Urope).

Lacobén k' on n' l' a måy conoxhou el Walonreye, wice k' i gn a nén tant d' vatches laeçreces ki ça.

Minêyolodjince

Passaedje d' ene biesse a l' ôte

Li må passe d' ene rascråwêye vatche a ses veas pal voye do laecea. Mins li tins d' covaedje del maladeye est foirt long (di 9 moes a 9 ans). Ça fwait ki, å pus sovint, c' est des vatches di 5 a 8 ans ki vont esse malådes clinicmint.

Ça fwait ossu ki l' maladeye ni s' resconterrè waire dins les cinses avou des tetåds (raeces al tchå), paski les biesses î vikèt bråmint moens viyes (et k' i gn a pont d' raece di cisse sôre la ki s' a spårdou a pårti des payis foirt rascråwés).

Gn a, avou, des ôtes voyes di stitchaedje do virûsse d' ene biesse a l' ôte, metans les pikeures avou l' minme aweye, et kécfeye les hagnants insekes.

Ådje et seke des vatches malådes

So 300 cas studyîs al sicole veterinaire di Hanôve, n aveut 2 åcint di biesses di 2 ans, 8 % di 3 ans, 11 % di 4 ans, 24 % di 5 ans, 21 % di 6 ans, 11 % di 7 ans, 12 % di 8 ans, 7 % di 9 ans, 4 % di 10 ans et pus vî.

Mins i n' est nén impossibe ki des djonnes biesses di 12 a 24 moes soeyénxhe dedja acsûtes.

Gn a k' on torea d' acsût po 150 vatches dins les statistikes, tot biesmint paski les måyes sont touwés po leu tchå estant co djonne. Les gayets ni sont pus waire wårdés po siervi les vatches laeçreces dispu l' diswalpaedje di l' esminçaedje artificiel.

Morance

Totes les biesses avou des senes ricnoxhåves clinicmint vont crever, après on tins ki dipind del fôme clinike. Ça pout aler foirt rade, moirt subite u må ki deure on djoû u deus (maladeye awiyante k' atake ki cour u ki råye li misse). Po l' acsujhaedje des glandes did dizo l' pea, li maladeye pout durer sacwants moes dispu k' on-z a veyou li prumire crexhioûle.

Dins les ståves rascråwés pår, li leucôze inzotike pout touwer 0,5 a 2 åcint des biesses tos ls ans.

Senes clinikes

Come gn a des blankès globules pattavå l' coir, li maladeye si mosterrè dizo ene grande varyîsté di senes clinikes.

Cas åjheys a ricnoxhe

Li pus åjheymint ricnoxhåve, come di djusse, c' est les crexhioûles di dzo l' pea : babetchreces, sipalreces, coxhreces, dirîtetreces.

Ces biesses la ni baxhèt nén dins l' laecea, et magnî avou ostant d' apetit.

Cas nén clairs å cminçmint

ci sene ci doet fé tuzer a vey si l' vatche n' a nén l' leucôze

• Foû-boutaedje del fene pea di l' ouy (di cåze di houzaedje des glandes al linfe did dirî l' ouy).
• Cogne schitrece : leucôze del molete avou del noere schite (kimagnî sonk, come del noere tripe, k' a passé tos les boyeas)
• Leucôze å cour ki rshonne al pericourite ås aweyes.
• Leucôze do drî-trin : biesse ki n' sait pus bén roter, ecoidlêye do drî ou ki xhale d' ene pate do drî, sins houzaedje do dzo u do dzeu do mimbe; c' est l' miyôle del schene des rins et do bassin k' est acsûte, oudonbén les glandes al linfe d' ådvins l' bassin.
• leucôze del velire.

Cas malådes dins l' sonk, sins sene clinikes

Bråmint des biesses d' on ståve avou del leucôze inzotike vont aveur bråmint dtrop d' linfocites dins leu contaedje des celules do sonk. Divant les anêyes 1980, on-z eployive les contaedjes des celules do sonk po vey les vatches ki diswalpént l' maladeye, divant k' ele ni fjhénxhe des sintomes, et ls evoyî a l' abatwer po s' mete cwite del maladeye.