Côde sourdant di «Michel Francard»

{{Infoboesse}}
'''Michel Francard''' (riwalnijhåve '''''Mitchî Francård''''') a skepyî a [[Bastogne]] eli [[17 di måss]] [[1952]]. 

C' est on [[rcwereu sol walon]], on [[diccionairî]] et on bouteu pol lingaedje.

== Cårire po s' mestî ==
Il est prof d' univ di s' mestî, et pa ses rcwerances sol rissinta des lingaedjes diléreces emey les djonnes (1988-1991), l' enondeu del [[sociolinwince]] do walon. Foû do walon, il a studyî, avou, li [[francès del Walonreye]].

Di 2004 a 2009, il a monté e gråde, et divni vice-recteur di l' [[Univ do Noû-Lovén]], et dveur leyî ouve åd fwait di si ovraedje direk pol walon.

<center><gallery>
Imådje:Francard25.jpg|dins ''[[Professeur Titôrvå (binde d' imådjes)|Titôrvå]]'', come sicolî veyou pa [[José Schoovaerts|Djozé]]
Francard Michel 2010g.jpg|(e 2010)
File:Michel Francard 2013.JPG|(e 2013)
</gallery></center>

== Ouve pol walon ==
[[Imådje:Francard pa lahoot.jpg|vignette]]
Il a cmincî pa scrire des lives e walon avou [[Rodolphe Dedoyard]]. 

Il est cnoxhou long et lådje come fijheu do [[Motî d' Bastogne]] (1994). 

Il a eto amonté li [[rvuwe]] [[Singulîs]] e 1994.

Il a metou so pås so fotches li [[Muzêye do Pårlaedje e Payis d' Bastogne]] (1982), et-z î eplaidî ene peclêye di lives e walon, avou come cougnet : l' antolodjeye [[Scrijheus d' Årdene]] (2002). 

Du 2015 a 2018, i fwait ene pitite secwince dins l' emission [[Walonnos (emission)|Walonnos]].

Il a adjinçné li [[Fiesse ås lingaedjes walons]], k' a ataké e [[2015]].

=== Sincieus lives ===
* ''Aspects de la phonologie générative du français contemporain'', 1975.
* ''Le parler de Tenneville, introduction à l'étude linguistique des parlers wallo-lorrains'', 1980.
* ''[[Motî des beldjicisses da Francard et aidants|Dictionnaire des belgicismes]]'', 2010, 2015, 2021.
* ''[[Live Francård sol walon et l' picård|Wallon, picard, gaumais, champenois.  Les langues régionales de Wallonie'']]'', 2013.

=== Lives e walon avou Rodofe Dedoyård === 
* [[Des mestîs et des djins k' è vont (portraits)|Des mestîs et des djins k' è vont]], 1978.
* [[Cwand l' diåle s' è mele (teyåte)|Cwand l' diåle s' è mele]], 1983.
* [[Å pus lon des djoûs (novele)|Å pus lon des djoûs]], 1987.
=== Live sol foclore ===
* ''Traditions populaires au pays de Bastogne'', 1982.
=== Lives d' esplikêyes sol walon ===
[[Imådje:Lingaedje oyi walonreye wi.jpg|thumb|Live d' esplikêye (bråmint) sol walon]]
''[[Lingaedjes d' oyi el Walonreye|Langues d' oïl en Wallonie]]'', 2000.

=== Antolodjeyes ===
* Do Pa la-hôt å Pa låvå (antolodjeye di Bastogne), 1982.
* ''[[Scrijheus d' Årdene (antolodjeye)|Scrijheus d' Årdene]] (antolodjeye di l' Årdene lussimbordjwesse), 2002.

== Mitchî Francård et l' linwe-ehåyaedje do walon ==
=== Bouyes tecnikes ===
* Il a askepyî ene [[rîle tipografike da Francård|rîle tipografike]] ki poite si no (mete on blanc dirî tchaeke crole).
* Il a erîlé les spotchåvès voyales do prumî pî : dins les motîs, "s(i)potchî" serè prezinté come "r(i)cåzer" et "k(i)djåzer".
* Il a rsaetchî les faflotes divintrinnes, et les [[halcrosses E]] divintrins.
=== Bouyes sociolodjikes. ===
A pårti di ses prumîs rcweraedjes di sociolinwince, Michel Francard s' a rindou conte kel walon aveut kécfeye co des belès anêyes a viker. Aprume paski les djonnes nel rissintént pus come ene sacwè d' grossî.

Priyî pa [[Lucien Mahin]] a on raploû so l' avni do walon a Rdû, e 1993, Michel Francard si oize dimander : "Fåt i sacrifyî les vîs cåzeus d' walon so l' åté do rfondaedje ?" Pu-z î raler : "Les ''vîs cåzeus'', a Bastogne, c' est 9 djins." Il aveut respondou al kesse sins l' dire platezak.

A cåze di ciste avuzion la, Michel Francård fourit rbouté pa l' [[SLLW]], cwand on dmanda po k' il î moussaxhe.

Dispu 2000, u avårla, Mitchî Francård saye di rmouwer les waloneus po k' i s' rindexhe conte ki, s' i volnut kel walon vike, come el dijhnut, elzî fåt trover des novelès fonccions pol lingaedje. I disfind l' idêye k' i nos fåt edvinter des [[Noûmot do walon|noûmots]].<ref>Bastien Mertens, « Djaser wallon en 2023 », dins ''Moustique'', 17 di may 2023, p. 27 : ''« […] Michel Francard, qui suggère aussi d'ajouter des néologismes, autre sujet délicat. “Si on veut que le wallon survive dans la société d'aujourd'hui, cela est nécessaire. Empêcher la néologie reviendrait à l'embaumer…” »''</ref>

Å cmince (1984), Michel Francard ni djåzéve nén walon, emacralé pa l' idêye diyalectolodjike k' i dveut pårler avou l' accint d' on seul viyaedje. Mins, pitchote a midjote, i s' î a metou, copurade a cåze di ses rescontes avou des [[Li Rantoele (soce)|Rantoelîs]]. Al shijhe k' il a dit årvey ås waloneus (2004), come bouteu direk emey zels, c' esta lu ki cåza e walon, et èn ôte fé on spitch e francès.

== Michel Francard avou ses studiants mon les walon-cåzants ==
[[Imådje:Michel Francard et Henri Lepage.jpg|thumb|Michel Francard ki dvize avou Henry Lepage, a ene seyance inte des studiants do Noû-Lovén et l' soce des rcåzeus a Bietris, e 2000]] 

Michel Francard a sovint fwait vni des studiants romanisses do Noû-Lovén po rescontrer des walon-cåzants, å cmince e payis d' Bastogne, pus al [[Soce des Rcåzeus d' Bietris]]. 

Les kesses estént aprestêyes davance, les studiants divént rmete on rapoirt al fén del vesprêye.

== Documints ==
{|
|-
|[[Imådje:francard_dicaustaedje_1983.jpg|200px]]
|[[Imådje:francard_dicaustaedje_2002.jpg|200px]]
|-
| colspan=2 | Candjmint di l' eployaedje des langues pa M. Francard, pol dicåçtaedje d' on live, di 1983 a 2002
|}

== Hårdêyes difoûtrinnes == 
* {{fr}} [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf onk di ses sincieus papîs (so les noûmots do walon)] {{Abt}}
* {{fr}} [https://web.archive.org/web/20011204120636/http://users.skynet.be/ucw/PDF/wpg7.PDF limero di Walo + gazete avou on responda da Michel Francard] (aberwetåve).
* [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-le-wallon-et-les-belgicismes Dins ene emission e walon] ([[Schoûtez ene miete]], fevrî 2023)
* [http://rifondou.walon.org/bili-rif.html#romanisses Rapoirtaedje so ene vesprêye inte li Soce di Rcåzeus d' Bietris, et les studiants romanisses da Michel Francard] (pa Djôzef Bily, e walon) {{Abt}}
* {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}}

== Sourdants ==

{{commonscat}}

[[Categoreye:Ricwereus sol walon|Francard]]
[[Categoreye:Eplaideus e walon|Francard]]
[[Categoreye:Rilomés linwincieus|Francard]]
[[Categoreye:Bouteus pol walon|Francard]]