Mouze (grande aiwe)
On mouze[1] ou fleuve, c' est ene corante aiwe ki s' va egoler dins ene mer ou èn oceyan.
Motlî
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li leu d' maxhaedje des aiwes si lome l' egoleure ou eboutcheure.
On mouze si pout alårdji divant di s' vudî el mer. C' est si egoloe.
On mouze est sovint pus grand k' ene rivire et son k' on ri, mins end a eto des foirt courts, les cis ki prindèt leu sourdant nén lon d' ene coisse.
Li bassin ou vås d' on fleuve, c' est li stindêye di payis ki ses aiwes si rtrouvnut finålmint dins l' mouze.
Li plaece k' on mouze riçût ene ôte aiwe (èn agolinant) si lome maxhe d' aiwe, condå ou egolina.
Spårdaedje di l' atuze di fleuve
[candjî | candjî l’ côde wiki]L' atuze di "fleuve" come ene aiwe ki court disk' al mer n' est nén si corante ki ça dins les lingaedjes etrindjirs, et nerén e walon. Dethier dins l' adrovaedje di s' motî del Hesbaye vout k' i gn åye nou mot walon pol francès "fleuve". Li walon "fleuve" est on calcaedje do francès des scoles di djeyografeye. Li mot "mouze" n' esteut eployî å 20inme sieke k' après Lidje et dins les tecses di Belès Letes.
Dins les setchs payis, gn a les aiwes ki s' tapèt el mer, mins ki sont sovint a setch sont purade lomés ouweds.
Sacwants rlomés fleuves
[candjî | candjî l’ côde wiki]
a vey avou l' Walonreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Mouze
- Escô (sacwants aiwes ki cournut el Walonreye s' î vont egoliner)
- Aiwe do Rén (sacwants aiwes ki cournut el Walonreye s' î vont egoliner)
ôte fleuve di Beldjike
[candjî | candjî l’ côde wiki]ôtès fleuves d' Urope
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Danube
- Volga
- Aiwe di Dniepe
- Vistule
- Aiwe di Gwadalkibir
- Aiwe di Gwadiana
- Aiwe di Dwero
- Aiwe di Taedje
- Aiwe di Pô
- Sene (aiwe di France)
- Lwere
mouzes d' Azeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]mouzes d' Afrike
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Congo
- Aiwe do bontins (Ouwed Oum Rabii)
- Ouwed Tensif
- Melwiya (Ouwed Moulouya)
- Nîl
- Zambeze
- Nidjer (aiwe)
- Senegal (aiwe)