Nicolas Pietkin
Nicolas Pietkin a skepyî e 1849 ey a morou e 1921. C' esteut on scrijheu et on studieu do walon. C' est lu k' a-st enondé li disfindaedje do walon (et do francès) el Walonreye Prûssyinne, siconte do Kulturkampf.
A moussî a l' SLLW e 1902.
Di s' mestî, il esteut curé a Zôrbrôte, la k' il dmoré disk' a s' moirt.
C' esteut l' mononke et li scoleu da Henri Bragard.
Vicåreye et scrijhaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]E 1882, il amonte, avou Hubert Scius, l' Årmonak walon del samwinne.
E 1898, il enonde les Måmdiyins a askepyî li Club Walon. Si no d' pene å Club, c' esteut Fré Antoenne (Fré Antône), mins i sinéve å pus sovint ses scrîts "Club Walon" u n' nén siner do tot, di cåze del hagnûlisté do govienmint prûssyin siconte del tuzance walone.
Insi, i va scrire des viyès tchansons foclorikes bråmint e walon ("Ronde del Sint-Djhan", "Li ptite mazete"). Mågré k' i n' mete nén s' no, c' est bråmint li k' a adjinçné on live di tchansons siné Olivier Lebierre «Li lire måmdiyinne»", eplaidî e 1901. Il a scrît eto des tchansons ene miete politikes. Li pus cnoxhowe est kécfeye : "C' est des canayes, fré Hinri". C' est lu eto l' oteur, avou Guillaume Boket, di "Todi walon", l' îme del Walonreye prûssyinne.
Da sinne eto, des bokets eplaidîs plik plok, des ratournaedjes e walon, des arimés ("Onk n' est nén l' ôte"), des arimés rlidjeus ("Céncweme") et des arimés lirikes come "Li dierin tchaplet".
Pietkin a ossu scrît des fåves e prôze ("Li leu et li rnåd", "Les rivnants marôdeus").
Aveut-st apontyî on sistinme d' ortografeye do walon måmdiyin (Système d' orthographe pour le wallon malmédien (1899).
E 1904, Pietkin sicrît on live e francès : La germanisation de la Wallonie prussienne. Avou ç' live la, on pout dire k' il a fwait del sociolinwince divant l' lete.
Ricnoxhance
[candjî | candjî l’ côde wiki]
On lyi a fwait on monumint a Zôrbrôte, e 1926. Mins ci-cial fourit avatchi e 1940 pås Nazis, pu rbasti e 1957.
Dispu 2000, li bibioteke do Club walon d' Måmdey poite si no. Gn a eto ene rowe a s' no a Zôrbrôte et a Lidje.
Nicolas Pietkin eyet l' politike prûssyinne "Kulturkampf"
[candjî | candjî l’ côde wiki]Cwand il a yeu stî lomé priyesse e 1875, Cola Pietkin end a nd alé bouter foû payis, po s' houwer erî del politike oficire. Il ala ezès Bas-Payis.
I n' rivénrè k' e 1877. Come i dnéve li comunion e catchete, il a yeu des rujhes avou les otorités.
Il a stî lomé curé a Zôrbrôte e 1881 mins ricnoxhou fok e 1889.
Nicolas Pietkin n' esteut nén on rezistant direk ås Prûssyins. Il aveut minme fwait ene sitrofe di rawete po-z ecinsî l' Kaizer dins "Walon todi". Mågré çoula, i fourit aresté 1914 et macsådé. I esta-st evoyî å camp d' prijhnî d' Elzenbôre. Laddé, gn aveut des prijhnîs rûsses; il a aprins l' rûsse po djåzer avou zels.
A Zôrbrôte, i djheut messe e walon, e francès u en almand; i fjheut catruceme e walon, et dnéve des scoles di francès ås grandès djins, foû-z eures.