Noerès plokes
Les noerès plokes ou noerès vexhotes ou noerès ploketes volantes ås djins, c' esteut ene maladeye des djins, foirt prindåve.
On-z atrapéve des ptits botons sol pea, ki s' rinplixhént d' matire, pu souwer a crape, pu toumer. Si on ls aveut sol vizaedje, on dmoréve gravé ou frezé. Les malådes les pus griyeuzmint acsûts morént.
Li maladeye a stî dzindjnêye totavå l' Daegne e 1977.
C' est ç' maladeye la k' a permetou a Louis Pasteur d' edvinter l' eploctaedje po totès sôres di maladeyes cåzêyes pa des microbes.
Moltî
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sinonimeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]On lome eto l' maladeye
- plokes, noerès plokes, pokes, noerès pokes, poketes, noerès poketes, ploketes, noerès ploketes; vexhetes; noerès vexhotes (vèchètes, wahètes, wahyètes, wachètes)[1]
- lomaedje d' onk ki les markes lyi ont dmoré so s' vizaedje.
- gravé, fraezé, grelé [2]
Tos ces addjectifs la divnèt voltî des såvadjes nos d' djins.
Cåze
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les noerès plokes estént cåzêyes pa on plocvirûsse.
Espaitchance
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Edward Jenner, l' an 1796, aveut rilevé ki les modeuses k' avént stî enindjeyes pa les ploketes di vatches ni ramassént nén les noerès plokes. Did la, l' idêye di «mete les plokes» ås djins, por zels èn nén esse rascråwés. Ci serè li cmince di l' eploctaedje po toplin des maladeyes.
Istwere
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sacwants minêyes ont stî racontêyes pa les scrijheus e walon[3], inte di zeles li cene di 1858.
On-z a ataké a vacciner les efants diviè 1900 l' Urope coûtchantrece et l' Amerike bijhrece. Pus ezès ôtes continints. Li dierin cas del maladeye a stî rapoirté d' Etiopeye li 26 d' octôbe 1977.
Les dierins cas avår ci serént arivés dins l' canton d' Mondjoye, e l' Efel, e 1962. On disfinda adon les cwarmeas, eto do costé d' Måmdiy.[4]
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ G215 pp.287-289
- ↑ G215 p.289-292
- ↑ lijhoz Mariette Chinon, Tante Mareye, Nosse lingaedje l° 84, djanvî 2012, p. 16-18
- ↑ E165, p. 59
