On-z-a hapé Popol (roman)
On-z a hapé Popol
On-z a hapé Popol (On-z-a hapé Popol), c' est on roman e walon sicrît pa Jacques Warnier et k' a stî eplaidî pal province di Lidje e 2025.
Istwere di l' ouve
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li Siervice des Lingaedjes do Payis del Federåcion Walonreye-Brussele aveut metou so pî ene boûsse di dmorance po les scrijhresses et scrijheus e walon poleur ovrer coeymint dins on muzêye.
A Lidje, c' est l' Muzêye do Vicaedje des Walons (Muzêye del Veye walone) k' a coplé l' pordjet. Jacques Warnier î a vnou ovrer dipus d' trinte feyes.
Racourti
[candjî | candjî l’ côde wiki]Juliete vént d' rascode si prumî ovraedje. Elle est lomêye responsåve del såvrité å Muzêye del Veye walone di Lidje.
Ele ni s' î cnoxhe nén dpus k' ça so çou k' pout esse ci posse la, mins elle a fiyate a s' sûtisté. Åresse, c' est çou ki l' a fwait relére emey ene cawêye di dmandeus.
Elle a-st a schipe li tins d' arindjî s' novea buro (li prumî djoû) ki, li londmwin å matén, i lyi atome dedja ene fele kénte a discramyî : on-z a hapé Popol.
Popol, c' est on ptit persounaedje d' årzeye, on ptit efant, ki fwait pårteye d' ene pus grande posteure da Léopold Harzé, lomêye «Li scole». Ele riprezinte ene classe la k' les scolîs les fjhèt totes sins s' abaiti ki l' mwaisse vént d' intrer, et k' il est la padrî zels. Popol, c' est insi k' les gåres do muzêye avént batijhî ci ptit persounaedje la, pus veyåve k' els ôtes, pask' i fjheut l' poerî åd divant del sinne.
Si l' siculteu do 19inme sieke esteut bén rlomé, on mier persounaedje di foite tere foû del posteure ni dveut nén valeur lotchete… So çoula, Juliete et l' inspecteur Mågri, metou so l' inkete, ont bén toumé d' acoird.
Adon, kî çk' a bén polou haper Popol ? Et pocwè, sobayî ?
Fåt nén dmander si l' mistere si raspexhit co, cwand, troes nutes d' astok, gn a ene pîce (djin u biesse) ki disparexhe di s' werene. I s' adjixh di : ene posteure di sint Françwès, ene popene negue tote nowe, mins avou des pindants d' ôr (on l' lome Agnesse) ey ene hoûlote di bwès et d' fier (lomêye Aida). Ele sont «croxheyes» pa Olivier Dethier sol coviete do live, avou Popol.
Li cope d' inketeus (Juliete et Jule Mågri) est e marimince. Waire d' indices, såf ki les bokets d' veule ont spité ådfoû po Popol, et ådvins po les troes ôtes. Ene piele di foite tere dins l' werene di sint Françwès, mins Juliete li spotche tot volant l' corwaitî. On ptit boket d' veule houte d' ene posteure di fråle bwès, çou ki vôreut dire ki l' voleu åreut volé (dins les airs) ???
Li hapeu, sereut ç' Ajite, li novea ascoyisse, k' arive ene miete pus vite k' els ôtes ? U Jane, el directoresse, ene surisse kimere k' a ddja stî fotowe a l' ouxh di ses deus eplwès di dvant, u onk ki lyi vôreut do må ? Juliete leye-minme ki vôreut mostrer k' elle a trové l' cwacwa d' ene rujhe k' elle åreut cåzé leye-minme ? Li gåre des såles do muzêye, k' est todi l' prumî a trover l' hapaedje ? L' inspecteur Mågri lu-minme ? Mins il est ddja cnoxhou assez al police di Lidje po discramyî les moudes : i n' a nén dandjî di ci ptit volaedje la po si rlomêye.
Adon, kî ?
Et s' i sayrént d' prinde li voleu sol tchôd fwait ? Po ça, fåt passer l' nute e muzêye.
Corwaitaedje do walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]Motlî
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li scrijheu eploye tos beas mots classikes do payis d' Lidje. Metans:
- dôminé (p. 107 & 293).
- plakizak (p. 159)
- al ricwire di (p. 159)
Mins i n' a nén sogne d' uzer di noûmots, come «sûtifone» (p. 223, 237, 279), «copiutrece» (p. 221).
Il sieve eto des epronts di l' inglès (kidnapigne p. 141), do francès pompete (p. 227).
croejhete
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Alére
[candjî | candjî l’ côde wiki]- (fr) Corwaitaedje do live pa Joseph Dewez sol waibe Li Cayé et les Courts Tins del Federåcion Walonreye-Brussele
- Corwaitaedje da Lucyin Mahin, Li Rantoele 115, waeyén-tins 2025.
A vey
[candjî | candjî l’ côde wiki]- (fr) Prezintaedje videyo