Rîlêye francès-walon
Ene rîlêye francès-walon, c' est ene djivêye de mots k' on pout trover åjheymint e walon, a pårti des mots francès ki vlèt dire parey.
I fwait pus åjhey aprinde li walon po les cis (cenes) ki cnoxhèt ddja l' francès, cwand i savèt les piceures des rîlêyes francès-walon. Nerén, ça pout moenner a des forcoridjaedjes.
Sacwantès rîlêyes francès-walon ont stî eployeyes pås mwaisses di scole po-z aprinde des rujhes ortografikes do francès (metaedje d' on tchapea, ortografeye EN / AN) a des efants ki cnoxhént ddja l' walon.
Tchapea e francès ki respond a on S e walon[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li tchapea (^) e francès respond a on "S" e walon
Rîlêye francès EN / walon IN[candjî | candjî l’ côde wiki]
Cisse rîlêye la a stî foirt eployeye des mwaisses di scole inte 1910 et 1980 po-z aprinde l' ortografeye e francès des mots ki s' î prononçnut avou l' naziåle AN (/ã/).
Mwaisse rîle[candjî | candjî l’ côde wiki]
Les mots ki si scriynut avou EN (u EM) prononcî /ã/ e francès si prononcèt avou l' /ɛ̃/ (ou avou onk des prononçaedjes do betchfessî én) e walon
- prinde, rinde, moumint, cawete -mint (francès prendre, rendre, moment, enquête, suffixe -ment).
Ci rîle la a stî ahessante po rfonde sacwants mots sicrîts avou EN e francès, mins k' avént cmincî a-z amoussî e walon avou l' son AN:
Foû-rîle erîlêye[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li prono francès «en» (endè, è) et les mots avou l' betchete francesse en- (enclos) sont rfondous avou l' betchete walone erîlêye e-, et dabôrd, ni shuvèt nén l' rîlêye.
Sifwaits noûmots : eciclopedeye, ecefalite
Rîlêye francès AN / walon AN[candjî | candjî l’ côde wiki]
Mwaisse rîle[candjî | candjî l’ côde wiki]
Les mots ki si scriynut avou AN (u AM) prononcî /ã/ e francès si prononcèt avou l' minme son AN e walon:
Foû-rîles[candjî | candjî l’ côde wiki]
- flamind, binde, dins, sins, singlé (Flamand, bande, dans, sans, sanglier).
- sorwalondes : inglès, etrindjir, inglêye, trintche, trintchêye, lozindje (francès anglais, étranger, angle, tranche, tranchée, angle, losange).
Forcoridjaedjes[candjî | candjî l’ côde wiki]
E 21inme sieke, toplin des rcåzeus vont forcoridjî bråmint des mots avou "AN" tot lzès prononçant avou l' son IN:
- diminder, dinser, mintê, infint, grind (walon 20inme sieke: dimander, «dansî», mantea, efant, grand)
Rîlêye -IER = -Î[candjî | candjî l’ côde wiki]
Egzimpes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Foû-rîlêye IER = É[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Loukîz cawete -é.
Rîlêye addjectifs avou -ER = -IR[candjî | candjî l’ côde wiki]
C' est sacwants addjectifs:
Egzimpes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Hårdêye difoûtrinne[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Loukîz a : des ôtes sol Wiccionaire
Rîlêye del dobe lete francesse "OU".[candjî | candjî l’ côde wiki]
- Rifondaedje di l' oyon O/OU po les mots k' ont on parey a zels avou OU e francès.
- mwaisse rîle :
- cas djenerå: po, tot, crosse, vos, gote, cori (F. pour, tout, croûte, vous, goutte, courir).
- pus målåjheys cas : poye, poyon, poyete (F. poule, poussin, poulette); hoye (F. houille); coye (F. couille).
- Foû-rîles (OU e walon et e francès) : houyire (houillère), ramouyî (mouiller).
- mwaisse rîle :
- rîlêye F. -OUR = son walon "oû"
Rîlêye F. -euil, œuf, eul = W. -OÛ[candjî | candjî l’ côde wiki]
Rîlêye F. gre- = W. gur-[candjî | candjî l’ côde wiki]
- «gurnî» (grenier)
- «gurnouye» (grenouille)
- «gurzale», «gurzea» (grelon
- «gurnåde», «Gurnåde»
- + «gurnåte» (mîtrin néyerlandès gernaet
Mots francès avou l' cawete -eau calkés setchmint[candjî | candjî l’ côde wiki]
Les mots walons ki les sfwaits mots francès ont-st ene cawete -eau, si rtrovèt åpus sovint rfondous avou l' cawete -ea, minme si ene pårteye des accints do walon ont calké li cawete francesse.
Portant ene piceye di mots walons si rtrovèt tocosté avou l' cawete francesse -eau calkêye setchmint. On les scrît å pus sovint disfaflotés.
Eto les mots del minme cogne :
Gn a djusse les nos n' plaeces, foirt idintitaires, ki sont wårdés avou on ô:
Rîlêye fr -ême wa -eme fr -ème wa -inme[candjî | candjî l’ côde wiki]
Li rîlêye a stî atvlêye pa Pablo Sarachaga diviè 2015.