Vierlete

Vierlete fwaite pår el Walonreye pa Willy Marchal

Ene vierlete, c' est èn instrumint d' muzike ås coides, avou ene manike ki fwait tourner ene rôlete ki frote dissu les coides.

Li vierlete est bén 1000 ans viye. Ele si loméve "organistrom" et gn aveut deus djins ki djouwént.

Les deus coides do mitan fwaiynut l' air del tchanson : on lzès djowe tofer.

Gn a deus ôtès coides metowes sol costé, k' on pout rsaetchî : c' est po fé les basses.

Li vierlete, c' esteut l' mwaisse instrumint des bals disk' è 1900. L' årmonica (acordeyon) n' a-st arivé k' après.

Discrijhaedje

Gn a ene coide ki dene li foirt tins.

Djeyografeye

E l' Ovegne (France), gn a co des fjheus d' vierlete. C' esteut l' payis la ki l' vierlete esteut l' pus cnoxhowe.

Posteure di djouweus d' dobe vierlete al catedråle di Bourgosse

L' instumint est sculté el catedråle di Sint-Djåke-e-Galice. End a eto el catedråle di Bourgosse.

Fijhaedje del vierlete

Ça doet esse ene cole di biesse (fwaite avou les oxheas, li pea u les niers), paski li son passe bén, cwand elle est adureye (ele divént come le bwès). On l' sait discoler si on-z a dandjî del rifé. Les foitès coles (cole di mnujhî) ni leynut nén passer l' son.

Li coir est fwait d' deus coleurs : li brun c' est l' gaeyî, li clair, c' est d' l' ayåve.

El tåve, c' est do sapén.

Li bwès, c' est do djaeyî, et di l' ayåve ondé (maladeye ki s' mete do les raecinêyes, et l' fyi do bwès va tot wachlant).

Li marketreye est fwait avou do bwès d' ebene et d' påkî (plakes 1 mm sipesses).

Sourdants

Esplikêyes da Willy Marchal, on fjheu d' vierlete, e moes d' måss 2010.