Pûsmadje

Pûsmadje , c’ est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou Vresse et k’ a don passé del province do Lussimbork al province di Nameur.

Il fwait frontire avou l' France.

eglije Sint-Ilåre

viye måjhon (1833)

Mwaissès dnêyes

• Dimanants: 232 (1817); 284 (1821); 333 (1893)
• Eplaeçmint sol Daegn: 49°49'N—4°54'E

• Sotindowe: 403 ha., ki 286 c' est des bwès.
• Hôteur: 258 m. a l’ eglijhe
• Canton: Djedene
• Arondixhmint: Dinant
• Province: Nameur
• Payis: Beldjike
• Vîs scrijhas: Pussemaigne, Pussemagne (1617), Pucemagne, dins on vî pouyé rémois di 1306.
• Eglijhe: di 1873, ås deus clotchîs.
• Patron: Sint Hilåre.
• Dicåce: fiesse do Sint: 14 di djanvî.
• lingaedje do payis: tchampwnès (onk des cwate cénk viyaedje walons k' el cåznut u k' el djåzént dvinltins).

Etimolodjeye

Li prumî boket do mot «Puss, putz» a l' minme tayon-bodje ki «pousse». Li deujhinme boket «Magne, maigne, mange», vénreut do latén «magnus» (grand). Li no veut don dire «grand pousse» u «parfond pousse». Come d' efet, li sitouwåcion do viyaedje, metou å fond d’ ene goidje, å pî des coisses pout fé sondjî a on grand pousse.

E 1877, li mwaisse di scole racontéve ki, 80 ans pus matén, les vîs djhént co Pui-mange, dandjreus on francijhaedje oblidjî pås evayixheus francès (ç' åreut stî e 1797).

Nos d' plaece

Ecarts

• La Tchafete, feme ki cåze bråmint, k’ a dné s’ no al måjhon.
• Belvuwe (F. Bellevue)
• L’ Esperance

C' est troes måjhons ki sont å mitan des bwès, al frontire, ki fjhént comiece d’ on payis à l’ ôte. Belvuwe a divnou ene prôpieté po les vacancîs.

Aiwes

cafè å no do ptit bî

Li Gotale, pitit ri ki vént d’ Suni, mousse e France et s' va egoliner e Mouze a Nouzon.

Istwere

Divant l' Revolucion francesse, c' esteut l' prevôté d’ Orcîmont.

E l' an V, li 3 vendemiaire, il est rataetchî al comene di Suni, e canton d' Noûmani, dipårtumint des Årdenes.

E 1815, li 6 di djanvî (dizo l' redjime holandès), il est distaetchî di Måjhires et rmetou avou Bouyon.

E 1823 (todi e redjime holandès), il est rmetou avou l' comene di Suni.

E 1859, li 24 di may, dizo li lwè bedje, i rdivént comene.

E 1965, tins des ptits rebanaedjes, il est ddja rebané avou Suni, e l' province di Lussimbork.

E 1977, ås grands rebanaedjes, il eva, e minme tins k' Suni, avou Vresse, e l' province di Nameur.

Ene viye clotche a l’ eglijhe date di 1645.

Å mitan do 16inme sieke, Pûsmadje et Badjimont estént des dipindances di l’ eglijhe di Noûmani.

On vî tchestea åreut egzisté a Nonne do viyaedje. Li signeur si loméve Régnier et aveut ossu on tchestea a Bôhan.

Pûsmadje, come Badjimont, estént des fîs d’ Orcîmont, mins les djins ritirént leus amindjîs di France. I payént po ça, deus cartels d’ avoenne pa djin. C’ ere li droet di «Såvmint u minuité»; c’ esteut des viyaedjes ambedeus (ki dipindént di France et di Beldjike).

E 1786, gn a yeu a Pûsmadje, on rlomé duwel inte on lomé De Saint-Mesme, èn oficî do redjimint di Ségur-Dragons et Barras (li fré do prezidint do Directwere). Saint-Mesme a stî touwé roed. Barras, li prezidint do Directwere, n’ è saveut co rén, cwand il a dmandé a s’ fré çou k’ il aveut arivé a s’ soçon, Saint-Mesme. I n’ est k' blessî, respond l’ ôte. - Eh bén, dji vs va blessî ossu, dit l’ prezidint et i lyi casse ene djambe. Mins cwand l' prezidint a cnoxhou l' verité, il a rmoussî al tchambe do blessî po l’ achever. Mins ci-ci aveut peté å diåle, et ça a fini dins on tribunå d’ oneur.

Li viyaedje di Pûsmadje a ene eglijhe ås deus clotchîs, basteye tins do ringne da Yopôl I di 1872 a 1874. Ene si grande eglijhe po on si pit viyaedje, c' esteut paski li Rwè vleut dner del Beldjike, ene bele imådje ås Francès.

Pûsmadje aveut ossu ene bele gåre di tram, å terminusse del lene Palijhoû–Bouyon. On tram francès î vneut ossu di Tchårluveye. Les djins l' lomént: « L’ Torea » (Torê), do sobriket des djins di Djesponssåt.

Economeye

Dinltins, li mestî d' clawtî esteut florixhant, mins po-z espaitchî deus passaedjes al dwane (li fier vineut d' France), les clawtîs alént travayî a Rodjissårt.

Disca lanawaire, gn aveut ossu ene u deus bressenes.