Dihya

avou s' no scrît e tifinar

Posteure del djin, dins ene veye d' Aldjereye

Dihya (e-n amazir ⴷⵉⵀⵢⴰ, dihya ^{aschoûtez lu}, e-n arabe, ديهيا dîhiya, pacô ricrît e-n alfabet latén Tahiya), c' est l' vraiy no da Kahina, li tchîftinne des tribus berberes, ki rbouta li prumire saye des Arabes di concweri l' Afrike bijhrece.

Si no complet, come royinne, c' est Dihya des Oresses.

Si istwere est cnoxhowe pa les scrîts des cronikeus arabes. C' est zels k' el lomît "Kahina" (priyestresse des viyès rlidjons, macrale, dabôrd, po les muzulmans).

Cotoû istorike

Les Arabes n' atakît vormint l' concweraedje di l' Afrike bijhrece (Numideye) ki cwand i bastixhît Cairouwan e 670. Li tchîf des årmêyes, c' esteut Oqba ben Nafii.

Si shuveu, Abou el Mouhajir Dinar, ala disk' a l' aschate coûtchantrece del Numibeye e 681. La, i parvén a cvierser a l' islam on tchîf berbere, Kousseyla. Mins Oqba riprinda l' moennance et, pus grandiveus, lu, fijha passer po rén li tchîf Kousseyla, divant les sinnes. Did la, en shûte di moudes. Kousseyla assazene Oqba (683); l' Arabe Zouhair ben Qayss rivindje Oqba tot vinkixhant Kousseyla, et l' touwer (688). Zouhair est rtouwé pa les Amazirs e 690.

C' est l' kimince d' ene margaye, ki deure disk' å djoû d' ouy, inte Amazirs et Arabes.

Vicåreye

Efance et cmince di ringne

On n' sait rén di leye, divant k' ele ni dvegne rinne des Oresses. Djusse : elle aveut troes fis.

Elle a dvou crexhe dins l' airance k' a shuvou li cmince del margaye Arabes-Amazirs. Les Arabes sont des grandiveus, ki n' respectèt nén les uzances amazirs. Elzès fåt don espaitchî di concweri l' payis et l' islamijhî.

Victweres

E 694, li tchîf arabe si lome Hassan Ben No3man. Il a les pinses di fote li plouzêye a Kahina.

Ci fourit l' contråve, et l' ôte diveur peter å diåle disk' après Tripoli. Et ratinde on ricfoircixhaedje di si årmêye, evoyeye på Calife.

I ratindrè 5 ans. So s' tins la, Kahina fwait distrure li payis inte di zels et des Arabes (politike del broûlêye tere). Mins, çoula deure trop lontins po les peuplåcions amazirs ki s' djokèt del sotni.

Rivinkixhaedje

Kahina, k' on dit ki lét l' avni, voet bén cwè et s' aprestêye a mori.

Elle a apicî 800 ostaedje arabes tins d' ses victweres. Ele ni les towe nén mins les rlåtche tertos, ki onk, Xhalid Ben Yazid. Ele l' adoptêye, pu l' revoye mon les Arabes avou ses fis, divnous les frés da Xhalid, et cviersîs a l' islam.

Dins l' guere ki shût, magré k' ele riçût dobleure so dobleure, ele ni s' rind nén, et mori al bataye (diviè 698).

Rissovnance di leye

Kahina va divni ene eroyene ki toplin des djins si vont rsovni d' leye.

• po les Arabes, c' est ene waraexhe rezistante, k' il ont glorieuzmint vinki.
• po les Amazirs, c' est l' essegne di l' idintité berbere, disconte do colnialisse arabe.
• po les djwifs d' Afrike bijhrece, c' est l' peouve ki l' djudayisse esteut divant l' islam e l' Afrike bijhrece. Paski l' mot arabe kahin, c' est l' ebreu cohen, li lomaedje do rabin.