Côde sourdant di «Voyale naziåle»

Ene '''voyale naziåle''' u '''voyale do nez'''<ref>Li prumî noûmot po ciste atuze la ''sonante do nez'' atåvlé pa[[Roger Viroux]] dins les [[Noveles des WASAB]] l° 1 (1982) p. 13; li mot «sounante» n' a nén stî ritnou sol Wikipedia, ca i rshonne a «cossoune», lomêye cossonante dins l' noûmotî Viroux.</ref>, c' est ene [[voyale]] ki s' prononce do [[nez]].

C' est des sons assez tipikes do walon, et des ôtes [[lingaedjes d' oyi]].&nbsp;<ref>E-n [[occitan]], on trouve des [[xhiltants prononçaedjes]] (lan´të-mang po Fr. « lentement ».</ref> 

== Les naziåles e walon ==
Les sons ki s' prononçnut do nez e walon&nbsp;<ref>Po les notåcions di ces sons la e-n [[Alfabet Fonetike Eternåcionå]], loukîz [https://web.archive.org/web/20060427023811/http://users.skynet.be/lorint/croejh/node8.html cial].</ref> c' est :
* li [[son IN]] ([[Wikt:dins|dins]], [[Wikt:prinde|prinde]], [[Wikt:vantrin|vantrin]], [[Wikt:flamind|flamind]])
* li [[son én]] ([[Wikt:bén|bén]], [[Wikt:rén|rén]], [[Wikt:vijhén|vijhén]], [[Wikt:tchén|tchén]], [[Wikt:latén|latén]])
* li [[son ON]] ([[Wikt:on 2|on 2]], [[Wikt:bon|bon]], [[Wikt:måjhon|måjhon]], [[Wikt:walon|walon]])
* li [[son AN]] ([[Wikt:panse|panse]], [[Wikt:danse|danse]], [[Wikt:dimander|dimander]], [[Wikt:francès|francès]])
* li [[son UN]], foirt råle e walon ([[Wikt:djun|djun]])
* li [[son ån]], prononçaedje do son "ON" e [[tchestrolès (accint walon)|tchestrolès]], nén rprins e [[rfondou walon]].
* li [[son în]], (î<SUP>n</SUP>) prononçaedje do costé des [[Scåssenes]] do [[betchfessî én]].

Les naziåles e walon fwaiynut pårteye di foninmes ki polnut candjî sorlon les [[accints do walon]]. Sacwants candjmints ont stî rashonnés dins des [[betchfessîs scrijhas]].
* [[betchfessî én]]
* [[betchfessî OEN]]

Des ôtes, la kel candjmint est rsintou come coinrece, sont lomés "oyons" :
* [[oyon AN/ON]] (prononçaedje [[Hesbaye]]-[[Condroz]])
* [[oyon AN/IN]] (aschates walon picård, Årdene nonnrece, tchestrolès)

== Disnaziålijhaedje ==
On lome "'''disnaziålijhaedje'''" li passaedje, dins sacwants pårlers, d' ene naziåle a ene voyale ordinaire :
* po cåzu totes les voyales divintrinnes dins les pårlers d' après Vervî et Måmdey.
* po IN ki dvént "î" u "è" dins l' [[tchestrolès (accint walon)|tchestrolès]].
* po ON, ki dvént "o" di costé d' Nivele. (''walo'', ''o'' vout bî<SUP>n</SUP>).
* po én, ki dvént "é" dins sacwantès coines do costé d' [[Tcheslet]] et di [[Spå]].

== Ôtes  prononçaedjes ==
=== xhiltant prononçaedje ===
Les naziåles "on" et "én", metowes å coron des mots si prononcèt [[Xhiltant prononçaedje|xhiltanmint]] (come l' [[inglès]] -ing) dins l' payis d' Måmdey :
* on : [[Wikt:walon|walon]] => ''walong''
* én : [[Wikt:Bastén|Bastén]] => ''Bastèng''
=== prononçaedje avou -gn ===
So sacwants plaeces el Hesbaye (come [[Sint-Djôr-so-Mouze]]), li son "én" et pacô li son "in" å coron des mots si prononcèt -ègn
:c' est ''bègn'', on ''tèrègn'' (c' est [[Wikt:bén|bén]], on [[Wikt:terén|terén]])
On-z î prononce foirt tipicmint li fråze ki shût :
:''Mârtègn va so s' djârdègn; i veût on lapègn ki magne si perzègn; i houke si tchègn; vo n' la-t i nègn k' i n' l' apice nègn !'' (loukîz a : [[betchfessî én]]).

== Les naziåles foû do walon ==
=== e francès ===
Gn a cénk [[sicrijha]]s ki s' prononçnut naziålmint (in, on, an, en, un). Mins les scrijhas "in" et "en" si prononçnut parey.

Les sons naziås, c' est ene des målåjhminces po les etrindjirs aprinde li [[francès]].

Ene des fråzes tipikes a saveur prononcî :
:''Le ciel serein d'Espagne est sans embruns'' (li clair cir d' Espagne est sins brouheur).

=== e picård ===
E [[picård]], li son IN est bråmint pus spårdou k' e walon. I replaece eto tos les mots walons avou "AN".

=== e gåmès ===
Gn a des coines la k' on-z a on xhiltant prononçaedje come e walon do costé d' Måmdey.

== Hårdêyes difoûtrinnes == 
* Sol [[waibe (Daegntoele)|waibe]] del [[Croejhete]] walone da [[Lorint Hendschel]]
** [https://web.archive.org/web/20120825231621/http://users.skynet.be/lorint/croejh/node18.html#SECTION02121000000000000000 Les letes do walon, inte di zeles, les naziåles]
** [https://web.archive.org/web/20060427023811/http://users.skynet.be/lorint/croejh/node8.html Senes des voyales naziåles dins l' Alfabet Fonetike Eternåcionå]

== Sourdants et pî-notes == 
<references/>

[[Categoreye:Sons et letes do walon]]
[[Categoreye:Rifondaedje do walon]]
[[Categoreye:Raspepyîs årtikes]]