Paskeye sol sidje et l' dissidjmint d' Wîne
Paskeille sur le veritable détail du siege et dessiegement de la genereuse Vienne
Li Paskeye sol sidje et l' dissidjmint d' Wîne, ki l' vraiy tite, c' est Paskeille sur le veritable détail du siege et dessiegement de la genereuse Vienne, c' est ene paskeye sicrîte e walon pa on Walon d' après Lidje, ki n' l' a nén siné, et ki raconte sipepieuzmint çou ki s' a la passé tins do deujhinme sidje di Wîne pås Otomans. Elle a stî imprimêye a Wîne do cô après l' victwere, dj' ô bén, el fén d' l' anêye 1683.
Eto, c' est onk des prumîs cnoxhous scrijhaedjes e walon.
Li scrijheu esteut kécfeye on moenne ki sognive les coixhîs, et fé des convoyes inte li tchamp d' batreye a l' abeye. Dandjreus k' il a morou a Wîne, sins måy raler e Payis d' Lidje.
Li tecse est rindjî å l° 16 dins l' Invintåre Piron des pus vîs tecses e walon dizo l' tite "Le siège de Vienne".
-
Kimince do papîscrît -
Dizeu do papîscrît -
Dizo do papîscrît
Istwere do papîscrît
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li papiscrît esteut dins des vîs-papîs di l' abeye di Thorn e Limbork holandès. Li dierinne abesse esteut l' feye di l' Elijheu d' Sake, Frederik-Ågusse III, rwè del Pologne. C' esteut ossu l' prôpe sour do duk Albert-Cazimir di Sake-Teschen, govierneu djenerå des Bas-Payis. Dandjreus k' ele li tneut di l' eritaedje di s' pa, k' aveut djouwé on si grand role dins l' victwere a Wîne.
Il a stî ratchté pa on rcwereu d' vîs papîs d' Perwé, et rtrové mon on vî-warî d' Brussele pa on mimbe del soce "Les Amis des Dialectes". Jean Haust li ratchta avou ses cwårs, et l' eplaidî dins l' prumî limero del rivuwe "Les dialectes belgo-romans" e 1937.
Li tecse est rindjî å l° 16 dins l' Invintåre Piron des pus vîs tecses e walon dizo l' tite "Le siège de Vienne".
Tecnike di powezeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les longs et courts I
[candjî | candjî l’ côde wiki]Ni sont nén acontés på scrijheu (endè fwait des assounance):
- Il ouxhént prin Viene sins minti
- Sel bon Diu n' î euxhe nén aidî.
Côpaedje del paskeye e hagnons.
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sovint, gn a des trokes di 8 vers ki fwaiynut ene intité di racontaedje. Mins padecôps, end a k' 7, et l' dierin rime avou l' prumî del sitrofe ki shût.
- Li vint-cénkinme, vint-shijh, vint-set
- K' esteut todi li moes d' djulete,
- Il ouxhént prin Viene sins minti
- Sel bon Diu n' î euxhe nén aidî.
- Ca si trè foû près il estént
- Ki zels et nos, nos ns atrapént
- Nos haversaks avou nos pikes.
- Mins ces Trouks et ces eritikes
- Racorént a si grands tropeas (tropê),
- So nosse bastion do Palå (palê),
- K' i nos fout bon di nos rtirer;
- Ma fwè, dj' î fou cåzu croké.
- Après côps, li mwin do Signeur
- Nos rinda on pô del vigueur.
- Adon, come des sôdårds di fier
- Nos poûssîs ces fureyes d' infier.
Li walon del paskêye do sidje di Wîne
[candjî | candjî l’ côde wiki]Accints
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Li scrijheu eploye, onk après l' ôte l' accint d' Lidje (Otoman, kimander) eyet l' accint d' après Hu (Otomon, kimonder, Condroz lidjwès, oyon an/on).
- Li Nén Durant Indicatif Erirece pluriyal est rindou pa -int (il acorint) estô di -ît (il acorît).
- Li shuvion -ion est léjhou a deus sillabes
- Mins ces Trouks et ces eritikes Racorént a si grands tropeas So nosse bastion (bastiyon) do Palå.
Croejhete
[candjî | candjî l’ côde wiki]- L' uzaedje do nén definixhant prono "tertos" ni corespond nén a l' uzaedje d' asteure (il est eployî come addjectif).
- Avou tertotès grandès airs (Avou totès grandès airs).
- Gn aveut ene téle espouvante el veye / Ki ç' n' esteut k' tertotès plorreyes (totès plorreyes).
- Dji sohaitive ki tertos les croufieus (tos les croufieus), ouxhént des rins come li Bassa di Waradinne.
- Ridoblaedje des superlatifs.
- Ca si très foû près il estént Ki zels et nos, nos ns atrapént Nos haversaks avou nos pikes (il estént si témint tot près d' nozôtes ki…)
- L' adviebe "très" vout dire "si", "témint"
- Loukîz ! très tant nos è touwîs Ki tos les dwôrs end estént plins (si tant nos ndè touwîs ki …; nos ndè touwîs témint tant ki …)
- Li prono "lezî" n' egzistêye nén co. On eploye "les".
- Li mene les raetcha e grognon (Li mene lezî raetcha e grognon).
Motlî
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Gn a tot on motlî so les tecnikes militaires d' adon, eyet sol djeyografeye di l' Impire trouk.
- Gn a eto des mots k' ont on sins pus lådje k' asteure, come estale = bwès.
- Loukîz: i n' avént nén pus d' keure
- Di leu moirt ni di nos côps d' bales
- K' adon il ouxhént stî d' estale.
- Li scrijheu saveut dandjreus eto l' francès, ca sacwantès ratourneures polnut esse riwaitêyes (dedja) come des francijhas.