500 expressions pour le dire en wallon
500 ratourneures po l’ dire e walon (deus lives)
500 ratourneures po l’ dire e walon, ki l' vraiy tite e francès, c' est «500 expressions pour le dire en wallon», c' est on live di ratourneures do walon sicrît pa Laurent Dabe.
Il a rexhou e 2021, di l' Imprimerie Michel frères a Vierton. On deujhinme tôme a vudî e 2024.
Côde e Wiccionaire : SpS38 (loukîz a : Djivêye des lives di ratourneures et spots walons).
Vindince
[candjî | candjî l’ côde wiki]Il a stî saetchî a 500 egzimplaires, et spoujhî divant l' fén d' l' anêye.
Contnou
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les spots et ratourneures sont limerotés di 1 a 500.
I sont scrîts e sistinme Feller tot notant l' accint d' Veskeveye.
Après ça, i sont esplikés e francès avou tos les pondants et les djondants.
Kitaeyaedje do tôme I
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Rimerciymints: p. 5 & 7.
- Adviertince: pp. 9-10 (li scrijheu î esplike si manire di fé)
- Divant-z-ouve : Ôte esplikêye sol pocwè do live et l' impôrtance des ratourneures dins l' tuzance des Walons
- Prumire schôtlêye: p. 17-19 (sacwants spots u d' ratourneures k' on pout rmete direk e francès, et lzès comprinde d' on côp).
- i fåt esse pris po-z esse apris (9)
- li ci ki voet ses voennes voet ses poennes (12)
- i gn a ki l' tram ki n' a nén passé dsu (14)
- i n' fåt nén mete tos ses oûs dins l' minme tchena (19)
- i fåt prinde li tins come i vént; et les djins come i sont et l' sô pa dou çk' i vént (20)
- Deujhinme batchrê: pp. 21-23 (responses e walon a onk ki dit åk e francès)
- ké novele ? :: avou on tonea, on fwait deus couveles (21)
- Que le Bon Dieu vous bénisse[1] :: et ki l' diåle t’ apice ![2] (24)
- On n’ erva nén so ene djambe ! :: vos è ploz rvudî ene: les deus sont-st evoye dins l' minme djambe // rimetoz è ene troejhinme pol djambe do mitan ! (30)
- Troejhinme pårteye: pp 25-192 (dijhêye respondant a on trait d' caractere, diné e francès)
- Cwatrinme pårteye: pp 193-246 (dijhêye respondant a on trait fizike, diné e francès)
- Cénkinme pårteye: pp 247-277 (trover des dijhêyes walones k' on dit dins les minmes cotoûs ki des ratourneures kinoxhowes do francès).
Sacwants egzimpes
[candjî | candjî l’ côde wiki]- c’ est l’ batch vude ki fwait hoûler l’ pourcea (c’ est l’ batch vûde ki fêt hoûrlè lu pourcê)
Eployaedje sicolincieus
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins des scoles di walon, on sait eployî l' live a môde d' advina a pårti d' on caractere ou d' on trait fizike diné e francès (pårteyes 3 et 4).
| Caractere e francès | Spot walon (mwaisse sicrijhaedje) | Li minme e rfondou |
|---|---|---|
| un avare | i bwârit l'êwe k'i s'è lâvè lès pîds | i boereut l' aiwe k' i s' a lavé les pîs |
| un laconique | on n'dit nin mèsse deûs côps po lès min.mes sous | on n' dit nén messe deus côps po les minmes sôs |
| un trouillard | il ôrot one fayine intèr lès fèsses k'il a teum'rot d'la wîle | il åreut ene fayene etur les fesses k' il è toumreut d' l' ôle |
| un vieillard | il èst tins k'i s'tinche ôs coches | il est tins k' i s' tegne ås coxhes |