500 expressions pour le dire en wallon

500 ratourneures po l’ dire e walon (live)

500 ratourneures po l’ dire e walon, ki l' vraiy tite e francès, c' est «500 expressions pour le dire en wallon», c' est on live di ratourneures do walon sicrît pa Laurent Dabe.

Il a rexhou e 2021, di l' Imprimerie Michel frères a Vierton.

Côde e Wiccionaire : SpS38 (loukîz a : Djivêye des lives di ratourneures et spots walons).

Vindince

Il a stî saetchî a 500 egzimplaires, et spoujhî divant l' fén d' l' anêye.

Contnou

Les spots et ratourneures sont limerotés di 1 a 500.

I sont scrîts e sistinme Feller tot notant l' accint d' Veskeveye.

Après ça, i sont esplikés e francès avou tos les pondants et les djondants.

Kitaeyaedje do live

• Rimerciymints: p. 5 & 7.
• Adviertince: pp. 9-10 (li scrijheu î esplike si manire di fé)
• Divant-z-ouve : Ôte esplikêye sol pocwè do live et l' impôrtance des ratourneures dins l' tuzance des Walons
• Prumire schôtlêye: p. 17-19 (sacwants spots u d' ratourneures k' on pout rmete direk e francès, et lzès comprinde d' on côp).

i fåt esse pris po-z esse apris (9)

li ci ki voet ses voennes voet ses poennes (12)

i gn a ki l' tram ki n' a nén passé dsu (14)

i n' fåt nén mete tos ses oûs dins l' minme tchena (19)

i fåt prinde li tins come i vént; et les djins come i sont et l' sô pa dou çk' i vént (20)

• Deujhinme batchrê: pp. 21-23 (responses e walon a onk ki dit åk e francès)

ké novele ? :: avou on tonea, on fwait deus couveles (21)

Que le Bon Dieu vous bénisse :: et ki l' diåle t’ apice ! (24)

On n’ erva nén so ene djambe ! :: vos è ploz rvudî ene: les deus sont-st evoye dins l' minme djambe // rimetoz è ene troejhinme pol djambe do mitan ! (30)

• Troejhinme pårteye: pp 25-192 (dijhêye respondant a on trait d' caractere, diné e francès)
• Cwatrinme pårteye: pp 193-246 (dijhêye respondant a on trait fizike, diné e francès)
• Cénkinme pårteye: pp 247-277 (trover des dijhêyes walones k' on dit dins les minmes cotoûs ki des ratourneures kinoxhowes do francès).

Sacwants egzimpes

• c’ est l’ batch vude ki fwait hoûler l’ pourcea (c’ est l’ batch vûde ki fêt hoûrlè lu pourcê)

Eployaedje sicolincieus

Dins des scoles di walon, on sait eployî l' live a môde d' advina a pårti d' on caractere ou d' on trait fizike diné e francès (pårteyes 3 et 4).

Spot po des caracteres dinés e francès

Caractere e francès	Spot walon (mwaisse sicrijhaedje)	Li minme e rfondou
un avare	i bwârit l'êwe k'i s'è lâvè lès pîds	i boereut l' aiwe k' i s' a lavé les pîs
un laconique	on n'dit nin mèsse deûs côps po lès min.mes sous	on n' dit nén messe deus côps po les minmes sôs
un trouillard	il ôrot one fayine intèr lès fèsses k'il a teum'rot d'la wîle	il åreut ene fayene etur les fesses k' il è toumreut d' l' ôle
un vieillard	il èst tins k'i s'tinche ôs coches	il est tins k' i s' tegne ås coxhes