Alfabet arabe
L' alfabet arabe, c' est l' alfabet eployî copurade po scrire l' arabe, mins eto des ôtes lingaedjes. Bén k' on l' lome å pus sovint alfabet, c' est, pus spepieuzmint, èn abdjade, dj' ô bén, on sistinme di scrijhaedje ki n' note (cåzumint) ki les cossounes do lingaedje et nén les voyales.
Cist årtike ci ni cåze nén do prononçaedje di cist alfabet ci.
Li code ISO 15924 po cist alfabet ci c' est Arab.
Istwere
[candjî | candjî l’ côde wiki]Come c' est l' alfabet ki l' Alcoran a stî scrît avou, il est veyou come sacré påzès moslimîs, eyet si spårdaedje s' a fwait avou l' ci d' l' Islam.
Ça fwait k' il a stî eto (ou est co) eployî po scrire des ôtes lingaedjes ki n' ont nole parintêye avou l' arabe, come li farsi, li turk disk' a 1928 (après Mustafa Kemal Atatürk a oblidjî a-z eployî l' alfabet latén), li kashmiri, li sindi, l' ourdou, l' ouzbeke ou co l' kurde. On a sovint dvou radjouter ou candjî des letes po pleur adapter cist alfabet al fonolodjeye di ces lingaedjes. Sacwants lingaedjes d' Afrike, come li hawsa, l' ont eto eployî, divant d' passer a on transcrijhaedje e letes latenes. Po pus di racsegnes so les adaptaedjes di l' alfabet arabe, loukîz Adaptaedjes di l' alfabet arabe.
Discrijhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]L' alfabet arabe a vint-nouv letes soûmintreces (vint-ût si on n' conte nén li hamza, ki s' kidût soeye-t i come ene lete soeye-t i come on diyacritike), eyet si scrire di droete a hintche. I n' a pont d' diferince inte li scrijhaedje al mwin eyet les letes d' imprimreye, di pus, c' est èn alfabet monocamerå, dj' ô bén, ki n' fwait nén d' diferince inte des grandes et des ptitès letes. D' èn ôte des costés, les letes si loyént avou les cenes di dvant et ki shuvèt, ça fwait ki tchaeke lete pout aveur disk' a cwate cognes diferinnes, sorlon k' elle est tote seule, a l' atake d' on mot, å mitan, ou al fén. Mins nerén, des letes k' i gn a ni s' loyèt måy al lete shuvant, di fwait, on mot pout aveur ene côpeure dins l' loyaedje des letes cwand il a-st å dvins ene di ces letes la ki n' si loyèt nén al cene d' après; li blanc dins ç' cas la est tot l' minme pus ptit ki les blancs k' i gn a etur les mots.
Come l' alfabet arabe est èn abdjade, c' est å lijheu a bén cnoxhe li lingaedje po saveur wice k' i doet prononcî les voyales. Po l' arabe ci n' est nén co trop målåjhey, la ki l' repårtixhaedje des voyales est assez bén erîlé po on bodje di cossounes diné, ca çoula dipind del croejhete (vey l' årtike sol lingaedje arabe po pus di detays). Mins nerén, on pout eto noter totes les voyales (ou seulmint les pus målåjheyes), avou des senes diyacritikes. C' est çou k' on fwait metans po des eplaidaedjes di l' Alcoran ou dins des lives di scole. I gn a eto, po des sfwaits tecses, k' on lome «voyalijhîs», des diyacritikes po dire k' i n' a pont d' voyale (sukūn) et po mostrer l' djeminaedje des cossounes (šadda).
On pinse ki l' alfabet arabe vénreut di l' alfabet arameyin dins si cogne nabateyinne ou siriake, l' alfabet arameyin lu-minme dischindant di l' alfabet fenicyin (èn alfabet k' est l' tayon di bråmint des ôtes, emey zels les alfabets ebreu, grek et, did la, li cirilike ou co l' latén). Li prumire ateståcion d' on tecse sicrît e-n alfabet arabe rimonte a 512. C' est å 7inme sieke k' on-z a radjouté les ponts ådzeu ou ådzo di sacwantès letes po les mî ricnoxhe, c' est ki l' modele arameyin a moens d' foninmes ki l' arabe, et l' sicrijhaedje å cmince eployive ene minme lete po pus d' on foninmes. Cwand on-z a fwait ces candjmints, l' ôre des letes a stî candjî eto; come di djusse, l' alfabet arabe èn shût pus l' ôre tradicionel des ôtes alfabets semitikes, ôre k' on lome ôre levantrece (ki l' ebreu, metans, shût co asteure).
Po pus di racsegnes, loukîz a l' årtike Istwere di l' alfabet arabe.
Transcrijhaedje eyet transliteraedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]L' alfabet arabe pout esse transliteré eyet transcrît di sacwantès manires diferinnes e letes latenes. Cwand on vout esse foirt sipepieus, eyet c' est çou k' est fwait dins cist årtike ci, on eploye li transliteraedje DIN-31635.
Mins li côdaedje naturel c' est bén seur tot-z eployant les letes arabes. I gn a sacwants djeus d' caracters infôrmatikes k' ont les caracteres k' i fåt po l' arabe, come ISO-8859-6 ou co Unicôde, ki dins si «blok arabe», des plaeces U+0600 a U+06FF. Ces deus djeus d' caracteres n' ecôdèt ki les letes, nén les fômes contecstuweles; ça fwait ki c' est å programe di håynaedje (ou d' imprimaedje) di prinde li bon glife del fonte. I gn a eto dins unicôde des «fômes di prezintaedje arabe A et B» (deus bloks: U+FB50 a U+FDFF eyet U+FE70 a U+FEFF), mins i sot la po copatibilité avou des vîs djeus d' caracters; on n' divreut måy eployî ces bloks la cwand on ecôde on novea tecse en alfabet arabe. Si on vout vormint foircî ene cogne purade k' ene ôte, i fåt eployî les caracteres ZWJ et ZWNJ, divant ou padrî l' lete, po foircî l' loyaedje (ZWJ) ou foircî l' nén loyaedje (ZWNJ) d' on costé et d' l' ôte. A noter eto ki c' est l' programe di rindou so waitroûle ki va fé tot l' ovraedje po carculer l' epådjnaedje di droete a hintche, ki pout esse foirt målåjhey pa côps cwand i gn a des elemints neutes pol direccion (come les blancs, les deus ponts, evnd) ou des elemints hintche-a-droete (chifes, letes latenes, evnd) å mitan do floûs di letes droete-a-hintche. Il egzistêye po çoula deus caracteres di controle speciås, po foircî l' sinse hintche-a-droete ou droete-a-hintche dins les cas målåjheys di tecse maxhî. Po pus di racsegnes l' ecôdaedje eyet l' rindou infôrmatike di l' alfabet arabe, on pout lére, e francès, li manuel tecnike d' Unicôde, sol waibe http://hapax.qc.ca/
On transliteraedje di l' arabe doet bén mostrer les letes k' on scrît mins ki n' s' oyèt nén ou ki s' prononcèt d' ene ôte manire, dismetant k' on transcrijhaedje lu mostere seulmint l' prononçaedje. Li transcrijhaedje fonetike eployî chal shût les convincions di l' alfabet fonetike eternåcionå. Dins cist årtike ci, såf a dire li contråve, c' est on transcrijhaedje et nén on transliteraedje ki serè-st eployî. Les mots sicrîts e-n arabe sont scrîts voyalijhîs pår, avou tos les diyacritikes (såf pa côps sacwants sukūn). Dins l' pratike, ci djinre di spepieus scrijhaedje est foirt råle eyet on nel rescontere ki dins les tecses didactikes, çou k' est l' cas chal.
Mwaissès letes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Grafeye | No | Trans.1 | Fon.2 | Val.3 | |||
tote seule | a l' atake | å mitan | al fén | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ﺀ | أ, إ, ؤ, ئ |
hamza | ʾ / ’ et ‚ | [ʔ] | ' | ||
ﺍ | — | ﺎ | ʾalif | ā / â | [aː] | â | |
ﺏ | ﺑ | ﺒ | ﺐ | bā | b | [b] | b |
ﺕ | ﺗ | ﺘ | ﺖ | tā | t | [t] | t |
ﺙ | ﺛ | ﺜ | ﺚ | ā | ṯ / th | [θ] | th |
ﺝ | ﺟ | ﺠ | ﺞ | īm | / j / dj | [ʤ] | dj |
ﺡ | ﺣ | ﺤ | ﺢ | ḥāʾ | ḥ | [ħ] | h |
ﺥ | ﺧ | ﺨ | ﺦ | ḫāʾ | ḫ / ẖ / kh | [x] | xh |
ﺩ | — | ﺪ | dāl | d | [d] | d | |
ﺫ | — | ﺬ | ḏāl | ḏ / dh | [ð] | dh | |
ﺭ | — | ﺮ | rāʾ | r | [r] | r | |
ﺯ | — | ﺰ | zāy | z | [z] | z | |
ﺱ | ﺳ | ﺴ | ﺲ | sīn | s | [s] | s |
ﺵ | ﺷ | ﺸ | ﺶ | šīn | š / sh | [ʃ] | ch |
ﺹ | ﺻ | ﺼ | ﺺ | ṣād | ṣ | [sˁ] | s |
ﺽ | ﺿ | ﻀ | ﺾ | ḍād | ḍ | [dˁ] | d |
ﻁ | ﻃ | ﻄ | ﻂ | ṭāʾ | ṭ | [tˁ] | t |
ﻅ | ﻇ | ﻈ | ﻆ | ẓāʾ | ẓ | [ðˁ] | z |
ﻉ | ﻋ | ﻌ | ﻊ | ʿayn | ʿ / ‘ | [ʕ] | ` |
ﻍ | ﻏ | ﻐ | ﻎ | ġayn | ġ / gh | [ɣ] | gh |
ﻑ | ﻓ | ﻔ | ﻒ | fāʾ | f | [f] | f |
ﻕ | ﻗ | ﻘ | ﻖ | qāf | q / ḳ | [q] | k |
ﻙ | ﻛ | ﻜ | ﻚ | kāf | k | [k] | k |
ﻝ | ﻟ | ﻠ | ﻞ | lām | l | [l] | l |
ﻡ | ﻣ | ﻤ | ﻢ | mīm | m | [m] | m |
ﻥ | ﻧ | ﻨ | ﻦ | nūn | n | [n] | n |
ﻩ | ﻫ | ﻬ | ﻪ | hāʾ | h | [h] | h |
ﻭ | — | ﻮ | wāw | w | [w] | w | |
ﻱ | ﻳ | ﻴ | ﻲ | yāʾ | y | [j] | y |
Les letes sins fômes d' atake et di mitan ni s' aloyént måy al lete ki shût, minme å dvins d' on mot.
Po çou k' est del ﺀ hamza, ele n' a k' ene seule cogne, la k' ele n' est måy loyeye, ni al lete di dvant, ni al lete di drî. Li hamza pout eto aveur ene dujhance di diyacritike (on dit adon k' elle a-st on sopoirt). I n' a nou mot (en arabe) ki cmince pa èn alif, ça fwait ki, dins l' pratike, li prumire lete dins les motîs c' est li hamza.
1: transliteraedje sincieus.
2: valixhance fonetike.
3: transliteraedje tot shuvant l' prononçaedje do walon.
Ôtès letes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Grafeye tote seule |
Grafeye a l' atake |
Grafeye å mitan |
Grafeye al fén |
No | Trans. | Fon. |
---|---|---|---|---|---|---|
ﺓ | — | ﺔ | tāʾ marbūṭa | h et t / Ø / h / ẗ | [t], [h], Ø | |
ﻯ | — | ﻰ | ʾalif maqṣūra | ā / ỳ | [(a)ː] | |
ﻻ | — | ﻼ | lām ʾalif | lā | [l(a)ː] |
Ta marbouta
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li ة tāʾ marbūṭa (« crolé tāʾ »; c' est, istoricemint, on derivé del lete ت tāʾ et nén do ه hāʾ, did la les deus ponts. I sufixh di croler on tāʾ po-z aveur on tāʾ marbūṭa) c' est ene cossoune, dj' ô bén on /t/; mins nerén, ele ni s' trouve k' al fén des mots et todi après on son /a/ (ki n' est normålmint nén scrît). Li son /t/ ni s' prononce ki cwand les voyales cåzuweles finåles ki shuvèt l' lete si prononcèt avout; mins, ces voyales la sont-st å pus sovint mouwales, ele ni s' prononcèt nén dins l' cåzaedje corant. Ça fwait ki sovint, mins c' est nén djusse, on dit ki l' ta marbouta a l' valixhance [a(t)].
Dins on prononçaedje sotnou, on-z ôt on [h] al plaece do [t], al poize après l' mot. Cwand il est mouwea, on n' transcrît ki foirt rålmint l' tāʾ marbūṭa; i gn a ki l' transliteraedje ki l' mete cåzu tofer, mins les uzaedjes candjèt assez bén. Chal, li tāʾ marbūṭa est noté pa ʰ. Vey ossu pus lon, a « Sôres di lijhaedjes » po pus di racsegnes.
Alif maksoura
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li lete ى ʾalif maqṣūra ni s' eploye k' al fén des mots; c' est ene lete di ralonguixhmint pol foninme /a/. C' est l' no del lete ki mostere li son k' on-z a avou, « ʾalif di ralonguixhmint », et nén si cogne, la kel lete rishonne a on ي yāʾ. L' eployaedje di l' alif maksoura est diswalpé al seccion « Longowès voyales et letes di ralonguixhmint ».
Ligateure lam alif
[candjî | candjî l’ côde wiki]Cwand i gn a-st on ل lām k' est shuvou d' èn ا ʾalif, i fåt replaecî les deus letes avou ene ligature لا . Ii gn aveut dins l' tins ds ôtès ligateures del minme sôre, mins ki n' sont pus foirt eployeyes, såf dins l' caligrefeye et des sfwaits scrijhaedjes et dins des vîs tecses; dismetant ki l' ligateure lam+alif est obligatwere.
Mouwea alif
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins des mots k' i gn a, et copurade dins l' flecsion des viebes, on peut scrire èn ʾalif ki n' si prononce nén et ki n' sieve nén nerén come sopoirt a on diyacritike. On l' trouve principålmint dins l' mot مِائَة miʾa, « cint » (ki sereut, s' il esteut pus erîlêymint scrît, مِئَة). Dins l' codjowaedje, on radjoute on mouwea ʾalif après on wāw و k' est al fén do mot; insi:
- كَتَبُوا katabū, « il ont scrît »;
- رَمَوْا ramaw, « il ont lancî ».
Diyacritikes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Come on l' ecrit normålmint, l' arabe n' eploye cåzu pont d' diyacritikes, såf les ponts å dzo ou å dzeu ki font pårteye des letes et ki permetèt d' les distinguer (del minme manire k' e l' alfabet latén li pont sol "i" n' est nén veyou come on diyacritike nerén); vos ploz vey l' Istwere di l' alfabet arabe po pus di racsegnes). Mins nerén, po rinde li lijhaedje pus åjhey, et dins des cådes didactikes ou relidjeus, i gn a bråmint des faflotes ki s' polèt radjouter å tecse pol rinde moens ambigou: come l' arabe ni note normålmint nén les voyales, ni les djeminaedjes nerén les assimilåcions c' est foirt målåjhey po on lijheu aprindisse di lére a hôte vwès on tecse sins l' aidance di ces diyacritikes la ou sins ene foirt boune kinoxhance do lingaedje.
Les diyacritikes eployîs sont discrîts pår dins l' årtike Diyacritikes di l' alfabet arabe, ki vos ploz aler vey divant d' continouwer. Les mots arabes cités chal eployèt, come di djusse, ces diyacritikes la, eyet ça aide po comprinde sacwants ponts di les bén cnoxhe.
Notaedje des voyales
[candjî | candjî l’ côde wiki]Totes les letes des tåvleas chal ådzeu c' est, mågré çou k' on pôreut pinser, des cossounes (oudonbén des mouwalès letes). Les voyales èn sont ke rålmint notêyes, et cwand ele sont notêyes, c' est dizo l' cogne di diyacritikes.
Coûtès voyales
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les coûtès voyales ni sont notêyes ki pa des diyacritikes, et çoula seulmint po lever des ambigwités (çou k' est råle) ou co dins des lives po ls efants ou relidjeus.
Longowès voyales et letes di ralonguixhmint
[candjî | candjî l’ côde wiki]I gn a cwate letes k' on lome «di ralonguixhmint», et ki sont-st eployeyes po dire wice k' i gn a ene longowe voyale — ki, leye, n' est normålmint nén scrîte —, ا ʾalif, ى ʾalif maqṣūra (seulment al fén des mots), ي yāʾ, et و wāw. Ces deus dierinnes letes la sont eto les dmey-voyales (dj' ô bén, des cossounes) y eyet w. Dins on tecse normå, nén voyalijhî, on-z a adon des ambivalinces :
- ا ʾalif = ā (â) ou ds ôtes foninmes, emey zels li cossoune ʾ (côp d' glote);
- ʾalif maqṣūra = ā (â) al fén des mots;
- ي yāʾ = ī (î) oudonbén y;
- و wāw = ū (oû) oudonbén w.
Çou ki s' passe, en arabe, c' est ki l' longou son ū (oû) est discompôze e uw (ouw/ow); mins come i n' a ki l' cossoune k' est scrîte, c' est come si ele notéve li son ū. Ça fwait ki ces letes, totes des cossounes (istoricmint po ا ʾalif), rotèt pa côps come des longowès voyales; on dit adont ki c' est des matres lectionis (e latén «mere do lijhaedje»). Come di djusse, l' alfabet arabe, minme si c' est èn abdjade, va mårker sistematicmint totes les longowès voyales. Did la ki ces letes ki mostrèt ces eplaeçmints sont eto léjhous come des voyales. Des ôtes sicrijhaedjes semitikes, come l' alfabet ebreu, fijhèt parey, çou ki fwait dire a sacwants sincieus des scrijhaedjes (come Thomas Bauer; vey li bibliografeye chal pa dzo) ki ces abdjades èn sont nén peurmint di cossounes, et k' i meritèt do côp bén d' esse lomés alfabets avou des voyales.
Diftongues
[candjî | candjî l’ côde wiki]I gn a deus diftongues ki sont principålmint eployîs, ay eyet aw; come a n' est normålmint nén scrît, i gn a ki l' deujhinme boket, y ou co w k' est scrît, avou l' cossoune ki va bén, ي yāʾ ou و wāw, çou ki fwait la avou ene ambigwité; come di djusse, ي yāʾ et و wāw polèt esse léjhous come:
- des cossounes (y / w);
- des letes di ralonguixhmint (î / oû);
- des deujhinmes bokets di diftongues (ay / aw).
Sicrijhaedje del hamza
[candjî | candjî l’ côde wiki]Istoricmint, li lete ʾalif notéve ene ocluzive glotåle, ou « côp d' glote », transcrîte pa [ʔ], çou k' acertinèt les ôtes alfabets ki vnèt del minme oridjene fenicyinne. Mins elle a siervou, tot come dins ds ôtes abdjades, avou yāʾ et wāw, di mater lectionis, dj' ô bén des caractere de replaeçmint po noter ene longowe voyale. Ça fwait ki, avou l' tins, si valixhance fonetike s' a pierdou, eyet dispoy adon, ʾalif sieve principålmint po relaecî des foninmes, noter l' alonguixhmint del voyale /a/ oudonbén a siervi d' sopoirt grafike po sacwants senes.
L' alfabet arabe si sieve asteure del lete hamza po transcrire li côp d' glote, on foninme ki, en arabe, pout ariver a tot l' minme kéne plaece dins on mot, minme a l' atake k' al fén. Mins cisse lete la ni rote nén come les ôtes: ele si pout scrire tote seule, oudonbén aveur mezåjhe d' on sopoirt, dins ç' diern cas ele divént on diyacritike:
- sins sopoirt : ء ;
- avou sopoirt : إ ,أ (å dzeu ey å dzo d' èn ʾalif), ؤ (å dzeu d' on wāw), ئ (å dzeu d' on yāʾ sins ponts co lomé yāʾ hamza).
Assimilåcions
[candjî | candjî l’ côde wiki]L' alfabet arabe èn note nén les cas shuvants d' assimilåcion des cossounes:
- adeurixhmint: mågré çou ki l' sicrijhaedje mostere, مُبْتَدَأ mubtadaʾ si prononce /muptadaʾ/. C' est a rilever ki l' sicrijhaedje ni candje nén cial po shure li prononçaedje, å rvier di çou ki s' passe po ds ôtes cas (spotchaedje del sipotchåve hamza, metans);
- assimilåcion complete di l' årtike أَل ʾal: li /l/ di l' årtike est assimilé pår åzès cossounes dintåles ki shuvèt (et k' on lome tradicionelmint « solaires » eneviè les ôtes, k' on lome « lunaires »); mins li scrijhaedje ni note nén clairmint: /ʔal/+/d/ > /ʔadd/, noté د + أَل (ʾal + d-) > أَلدّ (transliteraedje: ʾaldd-; notez li šadda) et nén *أَدّ (transliteraedje: ʾadd). Li lete lām, continowe a esse sicrîte, mågré k' ele n' est nén prononceye (eyet on n' mete nén di sukūn nerén); li grafeye est d' ostant pus redondante ki l' djeminaedje pout esse — mins rålmint — mostré avou l' šadda. Mins nerén, li transcrijhaedje doet dner l' prononçaedje, dins l' cas chal divant: ʾad-d (on mete ene loyeure inte l' årtike eyet l' no po mostrer ki dins l' grafeye arabe l' årtike est aplaké å no; c' est ossu l' cas po ds ôtes mots-usteyes).
Grafeye | Transliteraedje | Transcrijhaedje | |
---|---|---|---|
1 | ز ,ر ,ذ ,د ,ث ,ت + أَل |
ʾal + t-, ṯ-, d-, ḏ-, r-, z- | ʾal + t-, ṯ-, d-, ḏ-, r-, z- |
أَلزّ ,أَلرّ ,أَلذّ ,أَلدّ ,أَلثّ ,أَلتّ |
ʾaltt-, ʾalṯṯ-, ʾaldd-, ʾalḏḏ-, ʾalrr-, ʾalzz- | ʾat-t-, ʾaṯ-ṯ-, ʾad-d-, ʾaḏ-ḏ-, ʾar-r-, ʾaz-z- | |
2 | ض ,ص ,ش ,س + أَل | | ʾal + s-, š-, ṣ-, ḍ- | ʾal + s-, š-, ṣ-, ḍ- |
أَلضّ ,أَلصّ ,أَلشّ ,أَلسّ | ʾalss-, ʾalšš-, ʾalṣṣ-, ʾalḍḍ- | ʾas-s-, ʾaš-š-, ʾaṣ-ṣ-, ʾaḍ-ḍ- | |
3 | ن ,ل ,ظ ,ط + أَل | | ʾal + ṭ-, ẓ-, l-, n- | ʾal + ṭ-, ẓ-, l-, n- |
أَلنّ ,أَللّ ,أَلظّ ,أَلطّ | ʾalṭṭ-, ʾalẓẓ-, ʾalll-, ʾalnn- | ʾaṭ-ṭ-, ʾaẓ-ẓ-, ʾal-l-, ʾan-n- |
Letes eployeyes po ds ôtes lingaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins l' sicrijhaedje o lingaedje arabe, dins l' alfabet « coûtchantrece », li lete fāʾ si scrijheut dins l' tins ڢ (el plaece di ف dins l' alfabet levantrece), dismetant ki qāf si scrijheut avou ڧ (purade ki ق). Enute, les eplaidaedjes del Bijhe Afrike shuvèt l' uzaedje levantrece.
L' alfabet arabe est eto eployî po scrire des ôtes lingaedjes, loukîz a: Adaptaedjes di l' alfabet arabe.
Pontiaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Come l' arabe si scrît di droete a hintche, on eploye, dins l' sicrijhaedje modiene, des senes di pontiaedje adaptés pol sicrijhaedje di droete a hintche, come:
- li coma å rvier « ، » (ki permete ossu di n' nén s' brouyî inte li coma « , » eyet l' lete « د », k' ont des cognes foirt rishonnantes);
- li pont-coma å rvier « ؛ »;
- li pont d' kesse å rvier « ؟ ».
Åd fwait do transliteraedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]On-z a veyou ki des letes k' i gn a ont sacwantès fonccions, des ôtes ni s' oyèt nén; ça fwait ki l' transcrijhaedje est sovint ambigu:
- li hamza indepindante, tot come ʾalif, yāʾ eyet wāw cwand i poirtèt li hamza come diyacritike ont tos li valixhance [ʔ], transcrîte ʾ ;
- ʾalif eyet ʾalif maqṣūra siervèt ambedeus a ralongui li /a/ : li transcrijhaedje ni permete nén di saveur li kéne des deus letes est eployeye;
- li tāʾ marbūṭa est rålmint prononcî /t/ ; ça fwait k' å pus sovint li transcrijhaedje nel note nén;
- les tanwīn ni polèt nén esse diferincyîs d' ene shûte {voyale + n} ;
- li sukūn eyet l' šadda n' aparexhèt nén dins on transcrijhaedje; pareymint, li lete /l/ di l' årtike assimilé dvant ene cossoune « solaire » n' est nén noté, etc.
Totes ces råjhons fjhèt ki pa côps c' est utile d' eployî on transliteraedje precis ki shût l' tecse oridjinnå en arabe, caractere pa caractere. Li nôrme ISO 233 permete çoula (dins les egzimpes ki shuvèt, on mete les transliteraedjes eter crolêyès åtchetes):
- tchaeke cossoune est scrîte avou on simbole di cossoune, minme li ʾalif (transliteré {’}, crole), li wāw, eyet ls ôtès letes di ralonguixhmint;
- les voyales èn sont scrîtes ki si ele sont metowes dins l' tecse d' oridjene (dj' ô bén, s' il est voyalijhî):
- les diferinnès sôres di hamza sont notêyes avou:
- {'} (droete apostrofe) avou on sopoirt: حَقَائِبْ ḥaqāʾib {ḥaqa’y'ib°},
- {ˌ} sins sopoirt: ضَوْء ḍawʾ {ḍaw°ˌ},
- ʾalif maqṣura est noté {ỳ} : مَتَى matā {mataỳ} ;
- tāʾ marbūṭa est noté {ẗ} (dins ds ôtes sistinmes, on {ʰ}) : سَبْعَة sabʿa {sab°ʻaẗ};
- les tanwīn sont rindous avou èn accint montant: رَجُلًا raǧulan {raǧuláʼ};
- li sukūn est noté avou on {°}: زَوْج zawǧ {zaw°ǧ}, li šadda avou on macron sol cossoune: شَدَّة šadda {šad̄aẗ};
- l' assimilåcion d' l' årtike n' est nén notêye (dj' ô bén, on scrît les letes): أَلشَّمْس ʾaš-šams {'a’lš̄am°s}, etc.
Bibliografeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Michel Neyreneuf et Ghalib Al-Hakkak, Grammaire active de l'arabe, Le Livre de Poche, collection « Les langues modernes », 1996 ;
- Régis Blachère et Maurice Gaudefroy-Demombynes, Grammaire de l'arabe classique, cénkinme eplaidaedje, Maisonneuve et Larose, 2004 ;
- The World's Writing Systems, ovraedje colectif dizo l' moennance da Peter T. Daniels et William Bright, årtike « Arabic Writing » da Thomas Bauer, Oxford University Press, 1996 ;
- Dictionnaire Mounged de poche (français arabe ─ فرنسيّ عربيّ), dijhinme eplaidaedje, éditions Dar el-Machreq, Beyrouth.