Côde sourdant di «Ayiti»

L' '''Ayiti''', c' est on [[dislaxhî payis]] des [[Carayibes]]. C' est l' mitan [[Coûtchant (costé del Daegne)|coûtchantrece]] d' ene iye, l' [[Espagnola]], k' å [[Levant (costé del Daegne)|Levant]], c' est l' [[Republike Dominikinne]].{{Infoboesse payis}}{{Wiccionaire|Ayiti}}
[[File:The Main Street in Cap Haitien, Haiti (8169680065).jpg|thumb|]]
[[Mwaisse veye]] : [[Pôrt-å-Prince]]

Dimorants : (Ayicyins, Ayicinnnes)

Lingaedjes : 
* [[francès]]: oficir
* [[inglès]]: ritches Amerikins et leus djins; si eployaedje est waitî come grandiveus
* [[creyole]] ayicyin : les djins ordinaires, et les ritches eto, mins nén dins les tribunås, metans.

== Istwere ==
C' est avår la  ki [[Cristofe Colombe]] a disbarké e l' Amerike. Et sayî di fé bouter les Indyins, k' ont finålmint tertos morou. Adon, les colons ont-st amoenné des sclåves d' Afrike po fé l' ovraedje.

Elle a ddja stî dislaxheye e [[1802]]. Mins elle a dvou atchter si indepindance al [[France]] da [[Napoleyon Bonapåre]] k' aveut dandjî d' bråmint des liårds po fé ses [[guere]]s.

Dispu li cmince do 20inme sieke, c' est cåzu tos dictateurs k' ont moenné la payis.

== Politike ==
E moes d' måss 1908, li prezidint Nord Alexis aveut coulbuté li ci k' esteut prezidint dvant lu. E moes d' decimbe del minme anêye, i fourit disdjoké a s' toû pa l' djenerå Antoine Simon. Et s' fala-t i k' i s' såvaxhe so on [[batea]] francès po n' nén esse macsådé.<ref>[[Arthur Schmitz]], [http://rifondou.walon.org/amerike_latene.html#Hayiti Ayiti lontins dvant Aristide] {{Abt}}</ref>

Après, les pus rlomés dictateurs seront :
* [[Duvallier l' pa]]: i meta so pî les [[Tontons Macoute]]
* [[Duvallier l' fi]]
* [[Jean-Bertrand Aristide]] (on [[curé]])

Onk des dictateurs aveut amoenné des djins del campagne po fé ene flouxhe di djins ki clatchént dins les djins a s' passaedje. Pu i n' les a nén remoenné. Il ont basti des barakes so on costé di Pôrt-å-Prince, çou k' a divnou li [[Cité-solea (Ayiti)|Cité-solea]], ene coirnêye foû-lwè disk' å djoû d' ouy.

Dispu 2010, li novea prezidint, [[Martelly]] saye di fé mî ki les cis di dvant.

== Djeyolodjeye ==
[[Imådje:Earthquake damage in Jacmel 2010-01-17 11.jpg|thumb|Damadjes do tronnmint d' tere di 2010 a Jacmel]]
Metowe so ene [[cingue]] di [[tronnmints d' tere]]. End a yeu on teribe li [[12 di djanvî]] [[2010]], k' a fwait dipus d' 200.000 moirts (kécfeye moens), veyanmint kel mwaisse veye fourit acsûte, copurade les pôves coulots, avou les [[måjhon]]s basteyes al varade. 

== Economeye ==
Onk des payis les pus pôves del [[Daegne]].

Après ene 

Ele vike bråmint avou l' [[aidance eternåcionåle]]. Inte di zels, ene [[SNR]] walone, l' ADESH, amontêye pa [[Bruno Picård]], on tchanteu e walon.

== Alére ==
[[Louis Baijot]], "Cwand l' tere si rewoeye", [[Li Rantoele (gazete)|Li Rantoele]] 54, [[esté]] 2010.

== {{HD}} ==


{{Commons|Category:Haiti}}

[[Categoreye:Carayibes]]
[[Categoreye:Ayiti|*]]