Ayiti
L' Ayiti, c' est on dislaxhî payis des Carayibes. C' est l' mitan coûtchantrece d' ene iye, l' Espagnola, k' å Levant, c' est l' Republike Dominikinne.
| Ayiti | |
 |  |
|---|---|
| Imne nåcionå: La Dessalinienne | |
.svg) | |
| Mwaisse-veye | Port-au-Prince |
| Lingaedje oficir | francès |
| Sitindêye • totåle | 27 750 km² |
| Populåcion • totåle | 10,981,229 dimorants 395.7 djins/km² |
| Dislaxhaedje | 1 djanvî 1804 |
| Tchîf d' estat | Ariel Henry |
| Prumî minisse | Claude Joseph |
| Manoye | gourde |
| Coisse d' eure | UTC−05:00, Amérique/Port-au-Prince |
| Preficse telefonike | +509 |
| Dominne internete | .ht |
 I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Ayiti | |
.jpg)
Dimorants : (Ayicyins, Ayicinnnes)
Lingaedjes :
- francès: oficir
- inglès: ritches Amerikins et leus djins; si eployaedje est waitî come grandiveus
- creyole ayicyin : les djins ordinaires, et les ritches eto, mins nén dins les tribunås, metans.
Istwere[candjî | candjî l’ côde wiki]
C' est avår la ki Cristofe Colombe a disbarké e l' Amerike. Et sayî di fé bouter les Indyins, k' ont finålmint tertos morou. Adon, les colons ont-st amoenné des sclåves d' Afrike po fé l' ovraedje.
Elle a ddja stî dislaxheye e 1802. Mins elle a dvou atchter si indepindance al France da Napoleyon Bonapåre k' aveut dandjî d' bråmint des liårds po fé ses gueres.
Dispu li cmince do 20inme sieke, c' est cåzu tos dictateurs k' ont moenné la payis.
Politike[candjî | candjî l’ côde wiki]
E moes d' måss 1908, li prezidint Nord Alexis aveut coulbuté li ci k' esteut prezidint dvant lu. E moes d' decimbe del minme anêye, i fourit disdjoké a s' toû pa l' djenerå Antoine Simon. Et s' fala-t i k' i s' såvaxhe so on batea francès po n' nén esse macsådé.[1]
Après, les pus rlomés dictateurs seront :
- Duvallier l' pa: i meta so pî les Tontons Macoute
- Duvallier l' fi
- Jean-Bertrand Aristide (on curé)
Onk des dictateurs aveut amoenné des djins del campagne po fé ene flouxhe di djins ki clatchént dins les djins a s' passaedje. Pu i n' les a nén remoenné. Il ont basti des barakes so on costé di Pôrt-å-Prince, çou k' a divnou li Cité-solea, ene coirnêye foû-lwè disk' å djoû d' ouy.
Dispu 2010, li novea prezidint, Martelly saye di fé mî ki les cis di dvant.
Djeyolodjeye[candjî | candjî l’ côde wiki]
Metowe so ene cingue di tronnmints d' tere. End a yeu on teribe li 12 di djanvî 2010, k' a fwait dipus d' 200.000 moirts (kécfeye moens), veyanmint kel mwaisse veye fourit acsûte, copurade les pôves coulots, avou les måjhons basteyes al varade.
Economeye[candjî | candjî l’ côde wiki]
Onk des payis les pus pôves del Daegne.
Après ene
Ele vike bråmint avou l' aidance eternåcionåle. Inte di zels, ene SNR walone, l' ADESH, amontêye pa Bruno Picård, on tchanteu e walon.
Alére[candjî | candjî l’ côde wiki]
Louis Baijot, "Cwand l' tere si rewoeye", Li Rantoele 54, esté 2010.
