Batreye des Åvins
Li batreye des Åvins (po les Francès, bataille d'Avein), c' est ene batreye ki s' a passé ås Åvins li 20 di may 1635, tins del guere di trinte ans (1618-1648), tot å cmince del guere France-Espagne (1635-1659).
Margayeus[candjî | candjî l’ côde wiki]
Les Francès, ki s' batèt do costé des protestants (Suwede, Provinces Uneyes et sacwants estats almands), ont-st abroké so les Bas Payis espagnols, la k' c' est les rwès d' Espagne ki sont al tiesse di l' Aloyance catolike (avou des ôtes estats almands).
N aveut 35.000 Francès (dins çou k' i lomént l' årmêye di Flande) disconte 14.000 Espagnols. L' årmêye espagnole, c' esteut bråmint des sôdårds des Bas Payis espagnols (Beldjike et Grande Dutcheye d' asteure, sins l' Principåté d' Lidje).
Eplaeçmint[candjî | candjî l’ côde wiki]
Les Avins, c' est li dierin viyaedje «dins l' guere», poy ki a ene pixheye did la, gn a Okir k' est Principåté di Ståvleu-Måmdiy et Terwaegne k' est Principåté d' Lidje. Ces deus payis la sont neutes. Les Espagnols n' î moussèt nén, mins les Francès n' end ont d' keure, poy k' i volnut rdjonde l' årmêye holandesse dilé Måstraik.[1] C' est po ça ki l' årmêye des Bas Payis espagnols ratind les Francès dins l' dierin viyaedje divant l' frontire, po les espaitchî d' passer dins l' principåté, et rdjonde åjheymint les Holandès.
Disrôlmint[candjî | candjî l’ côde wiki]
Les Francès avént abroké pa Djivet, Biarin et Rotchfoirt. La, i s' avént cpårti e deus aiyes, ki racloyît les Espagnole inte deus feus.
C' est les Francès ki wangnèt, leyant 19.000 moirts (7000 Francès et 12000 Espagnols). Et fé 1500 prijhnîs.[2] Des ôtes cåznut di 5000 moirts (espagnols) et 900 prijhnîs. Les Francès prindèt co 14 canons ås Espagnols.
Gn a 700 coixhîs ki sont-st emoennés a Hu (k' est principåté d' Lidje).[3]
Shûtes[candjî | candjî l’ côde wiki]
Dins l' grande istwere[candjî | candjî l’ côde wiki]
L' årmêye di Flande porshût si avance ey assidjî Lovén. Ele prind l' fôrt di Schenk. Adon, ele ridjond ene årmêye holandesse (del minme aloyance protestante ki l' France). Çoula, todi e 1635.
Mins les Espagnols si recråxhèt avou des ranfôrts, et parvegnnut a rbouter les Francès et les Holandès.[4]
Li victwere des Åvins a lontins stî ene des seules des Francès dins l' guere France-Espagne. Richelieu s' endè sierveut voltî dins s' propagande.[5]
E payis minme[candjî | candjî l’ côde wiki]
Deus moes après, les curêyes des sôdårds estént co sol tchamp d' bataye, avou l' tcholeur di l' esté et les rats k' estént al dicåce. Et on djåzéve todi dpus del noere pesse.
Adon, on ls a-st eteré dins ene schavêye, inte Atrin et Clavir, k' on lome co todi « Schavêye ås moirts ».[6]
Sourdants[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ (nl) sol Wiki neyerlandès.
- ↑ (fr) so ene pådje di Clavir
- ↑ Jean-Pierre Dumont Li Rantoele l° 100, ivier 2021-2022.
- ↑ (fr) so ene waibe d' istwere d' Urope
- ↑ (fr) so ene pådje so Louwis XIII.
- ↑ Jean-Pierre Dumont, come cial ådzeu.