Aller au contenu

Betchete ki- / c(o)-

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Betchete ki-)

Li betchete ki- / c(o)-, c' est ene vicante betchete avou ene sipotchåve voyale, foirt corant e walon, et tipike di ç' lingaedje la

Minme si c' est l' minme sitok etimolodjike, li betchete ki- / c(o)- ni rote nén e walon come les moites betchetes co- eyet con-.

Les troes scrijhaedjes e rfondou walon del betchete ki- / c(o)-

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Sorlon les accints do 20inme sieke, et eto les rîles di scrijhaedje do son K, li betchete ki- / c(o)- si pôrè scrire:

  • A l' atake u après ene cossoune ki s' ôt, preferince lidjwesse: kimere, kimincî, kibate, kibouter, kinoxhe
  • A l' atake u après ene cossoune ki s' ôt, preferince namurwesse: comere, comincî, cobate, cobouter, conoxhe.
  • Après voyale: cmere, cmincî, cbate, cbouter, cnoxhe.

Sacwants mots come comere, cofesse, cobén, ki n' si spotchnut nén après Nameur, polnut eto si scrire nén spotchîs (comere, cofesse, cobén) après voyale.

Li comere
on Djhan-comere
po cobén ki vs a atchté çoula ?
Il a stî a cofesse.

Sôres di mots avou l' betchete betchete ki- / c(o)-

[candjî | candjî l’ côde wiki]

On trouve li betchete ki- / c(o)-

Li betchete ki- / c(o)- ezès walons coinreces e 20inme sieke.

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les fômes avou spotchaedje del voyale, (cmere, cmincî, cbate, cbouter, cnoxhe) sont corantes a Lidje et e l' Årdene, pus råles e Payis d' Nameur, et n' egzistèt nén e Coûtchant walon, dizo l' disfondowe cou-.

Istwere del betchete ki- / c(o)-

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Dispu l' deujhinme mitan do 13inme sieke, on voet bén, el sicrîta, kel voyale si pout spotchî, ca elle est replaeceye pa on halcrosse E.

  • vî scrijha di kinoxhe : kenoiestre (Lidje 1260).
  • vî scrijha di kimander : kemandons (kimandans) (1271).
  • vî scrijha di kimeler : kemelat (kimela) (1350).
  • vî scrijha di kibate: kebatoient (kibatént): (1350);

Mins ces scrijhas la riprezintnut et motoit bén eto ene sipotchåve voyale È, u on forcoridjaedje. Come po les ôtes mots avou ene sipotchåve voyale (come li definixhant årtike), cisse-ciale est kécfeye I, kécfeye U:

  • Kmexhe : li voye di Cumehe (1280).
  • kitaeyeu : Anseaul le cutailheur (li ctayeu) (1394).
  • kimeler : quimeleis (kimelés) (1334).

Li cogne namurwesse co- aparexhe a pô près e minme tins. Eto, c' est ossu on mo vî scrijha, et nén on rfrancijhaedje.

  • Kibate / cobate : les cobatte (les cbates) (1290)
  • cotaeyî : cotaihier.[1]

Vicansté et eployaedje ezès noûmots

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Li betchete co- (avou O nén spotchåve)

[candjî | candjî l’ côde wiki]

E rfondou, on va rtrover pacô li betchete namurwesse co- avou ene nén spotchåve voyale:

Li moite betchete con-, com-

[candjî | candjî l’ côde wiki]

C' est ene moite betchete di sacwants calcaedjes do francès, nén rwalonijhîs (eto, ele si scrît come e francès: avou on P divant B eyet P): convoye, convwè, convweyî, comprinde, consecant, competer, confonde, contråve, consyî, consieu, conseyî, consey, compati, complinte, complaire. Ele si rtrouve eto dins l' dobe betchete di aconcoister, çou ki mostere ki, po sacwants mots, li betchete k(i)- / c(o)- n' est ddja pus vivante dispus ene tchoke.

Les dobès betchetes fwaites avou l' betchete k(i)- / c(o)-

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Dipus d' racsegnes so les betchete k(i)- / c(o)- & con-, com-

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  • Jules Feller, Notes de philologie wallonne, p. 228.
  • Louis Remacle, La différentiation dialectale en Belgique Romane avant 1600, hagnon 48, p. 109.


Hårdêyes difoûtrinnes

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  1. Live Louwis Rmåke so les mots walons di dvant 1600 p. (a-z aveuri)