Falacha

Curés falachas d' Israyel ki djhèt leu priyires po les Falachas moirts e Soudan, sol voye di l' egzôde

Sipårdaedje des Falachas e l' Etiopeye (vete coleur)

On Falacha, c' est on djwif d' Etiopeye.

Mins i s' lomnut Beta Israhel («Måjhon d' Israyel»), måy "Djwifs" ni "Falachas".

Bråmint did zels ont rebagué e-n Israyel et-z î askepyî ene kiminålté.

Provnance des Falachas

Gn a-st aprume troes teyoreyes.

Li teyoreye des Falachas zels-minmes

Li royinne di Saba, ki c' est l' Etiopeye, a stî vey Salomon et coutchî avou lu. Eyet mete å monde Menelik, ki sereut li tayon des Falachas.

Aroke: mins adon, douvént k' il ont des lives do Vî Testamint ki sont pus noûs k' les trevéns d' Salomon?

Response: les ptits efants da Menelik ont fwait bråmint l' voyaedje di Djeruzalem, aprume a Påke, et did la, il ont rapoirté des lives.

Li teyoreye des Blancs (crustins et djwifs)

Pretcheu crustin ki saye di cvierser les Falachas (dessinaedje da Henry Aaron Stern, 1862)

Li rite des crustins etiopyins fwait bråmint avou l' Vî Testamint. Did la, sacwants did zels ont la leyî l' Crisse et taper l' Noû Testamint å diåle, eyet tourner a djwifs. C' est po ça k' les rimes des Falachas raviznut si télmint les cenes des crustins.

Distocaedje del teyoreye : les Falachas ont-st ene fiesse, li Sigd («ascwatixhaedje»), ki c' est l' rissovnance di l' abagaedje e l' Etiopeye. Il î priynut po sawè rebaguer e-n Israyel. S' i gn a rebagaedje, c' est k' on-z a abagué dvant.

Ôte tchoi : on cåze d' on Djwif d' Etiopeye ås prumîs tins do cristianisse, dins les Ouves des Apoisses.

Li teyoreye des crustins etiopyins

Cwand l' Timpe di Djeruzalem a stî remolou (e 586 divant l' Crisse), gn a sacwants curés k' ont ebagué foû d' Djeruzalem, et prinde avou zels l' åtche di l' aloyance et bråmint des agayons do timpe. Et lzès muchyî so l' iye Tana Kircoss, e-n Etiopeye. C' est sfwaitmint k' i gn a yeu ene rilidjon israyelite foirt diferinne di çki s' a passé pus tård e l' Palestene.

Li pus grande pårteye des Israyelites ont stî moennés evoye e Babilone, et seulmint ene tote pitite pårteye, ki c' est l' peclêye del dischindance di Djuda (les Djwifs), k' ont rebagué a Djeruzalem, foû d' Babilone. Termetant, les curés k' estént muchîs e l' Etiopeye s' ont comaxhî avou les djins did la. Adon, cwand l' Evandjîle a stî pretcheye e-n Etiopeye, ç' a stî åjheymint rçuvou. Mins ene pårtêye did zels n' ont nén vlou. Co ouy, l' åtche di l' aloyance est wårdêye a Acsoum, e l' tchapele di Nosse-Dame-di-Siyon. Et les cayets do Timpe da Salomon sont co e l' abeye crustinne di Tana Kircoss.

Rites

Les Djwifs d' Etiopeye ont leu prôpe rite.

C' est les seus Djwifs k' ont co des curés (ou purade "ofrixheus"), adon k' tos les ôtes n' ont fok des rabins. Il ont eto des timpes (k' i lomnut «masguide», ki c' est l' minme mot k' moskêye), come li vî timpe di Djeruzalem. Il avént bråmint des abeyes (ouy, end a pus k' ene), ewou k' les moennes tchantént l' ofice set côp l' djournêye. Ezès pårotches, deus côps seulmint, å matén ey al vesprêye tote basse.

Les curés falachas schoûtnut cofesse et dislaxhî les petchîs, a môde des crustins. Leus ofices raviznut bråmint les cis des crustins etiopyins, mins les vuzes des psåmes et des tchants n' sont nén les minmes.

Il ont bråmint des vî peres del fwè, k' ont scrît des lives di teyolodjeye al dilongue des siekes.

I n' ont pont d' Talmude, mins seulmint l' Vî Testamint, mins avou bråmint pus des lives ådvins (Enok, Siracide, III Esdras, IV Esdras, Djubilé, etch.). Leu sint lingaedje, c' est l' guze (ou guhuze), on parint di l' ebreu et d' l' aråbe. Mins tos les djoûs i cåznut l' amharike. Insi, l' amharike est po l' guze çou k' el latén est po l' walon.

Les Felachas d' Israyel

Voyaedje des abagants Falachas eviè Israyel

Loukîz a : «Ebagance des Falachas eviè Israyel»

Ça a-st ataké divins les anêyes 1970

L' ebagaedje dura cwarante ans å long.

Gn a yeu ût meye (8000) Falachas k' ont morou di scrandixhmint, di fwin et d' soe, å Soudan, ou tot do long des 2000 km di voye.

Statut e-n Israyel

Loukîz a : «Falachas d' Israyel»

E-n Israyel, les Falachas n' ont pont d' droets. Leu nåcion est rconoxhowe come des vraiys Djwifs, mins nén vormint leu rlidjon. I n' ont nén l' droet d' awè des timpes (masguides), et leus curés n' ont nén l' droet d' maryî, ni d' fé ofrande nerén. Les rabins overnut bråmint po fé des sinagogues di noers, avou des noers rabins, po fé tourner les Falachas a Djwifs rabinisses (do Talmude).