L' efexhaedje (novele)
L'èfèhèdje
L' efexhaedje (L'èfèhèdje), c' est ene novele e walon sicrîte pa Jacques Warnier. Ele fourit eplaideye e 2013 dins l' coleccion Terre natale des edicions Audace. (Mins l' tecse aveut ddja stî scrît e 2008).
Li novele est ratournêye e francès å coron do live.
Tinme
[candjî | candjî l’ côde wiki]On djambot endè va avou s' grand-pere pa ene nute di grande air, e-n on bwès metou so on foirt tiene.
Avnou al copete, li grand-pere lyi mostere si scret: ene tcherpinte di sômîs, di coides et d' d' bleuwe toele k' il a emantchî dins les åbes. C' est çoula, l' efexhaedje.
Li valet sårè-t wårder li scret?
Dirî-scrijhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Tote li novele est tiptapêye di bokets do powinme «Li moirt di l' åbe» da Henri Simon. C' est l' seule ouve e walon, motîs avou, la k' on trouve li mot «efexhaedje».
Clasmint
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li novele pout esse metowe dins l' trepådje des romans foû-naturels. Po sawè pocwè, fåt lére li live disk' å coron.
Corwaitaedje do walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]Motlî
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li scrijheu sieve li walon standård di Lidje, avou s' ritche motlî:
- Ene pormoennåde? Avou l' tins k' i fjheut? Roter å solo? Ça î est: mi grand-pere a-st ene bizåbalowe el tiesse.
- Mi grand-pere ni rotéve pus djustumint si roed, mins motoit n' esteut ç' k' ene idêye, si télmint k' dji m' rafiyive d' ariver. (p. 18).
- C' est a ç' moumint la ki l' vint tchoezixha di racrexhe co s' foice. Sol côp, i cxhiya les noerès pezantès nûlêyes, leyant l' plaece al lune, k' i ritneut prijhnire padrî zels (p. 28).
- Bon-popa a morou come çoula, tot d' on côp, sins aveur li tins di s' vey endaler, d' ene drole di moirt. Mins ni l' avize-t ele nén djourmåy, cwand c' est k' on l' doet concoister li tins d' on doû? (p. 29).
Croejhete
[candjî | candjî l’ côde wiki]Suddjonctif erirece
[candjî | candjî l’ côde wiki]Uzaedje tipike do suddjonctif erirece:
- Dji dmana la, al tere (…) a loukî cori les nûlêyes disca tant k' li vint toumaxhe, ki l' cir si ranoerixhaxhe, et k' ene fene et froede plouve vinaxhe po ramouyî tot. (p. 29).
Acoird di pårticipe erirece
[candjî | candjî l’ côde wiki]On côp, li pårticipe erirece est acoirdé flotchreçmint avou l' droet coplemint metou padvant, a môde del croejhete francesse:
- Pol dierin côp, nos avans-st apougnî li longue caisse di bwès, et nos l' avans tcherdjî sol plantchî. (p. 37; li mwaisse tecse dene "tcherdjî" å femrin)
Tipografeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li tipografeye n' est nén sins rprotche. Gn a des dobes espåces di rleyîs.
Li rcepaedje des mots ni shût nén li dujhance normåle, sillabe pa sillabe, do walon (tchè-rpinte, p. 28; tchè-rdjèye; p. 37).
Pa deus troes côps, li mot «efexhaedje», li mot minme do tite, est scrît d' caegne (èfèdje p. 19 et 29).