Efouwaedje (medcene)

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « efouwaedje », loukîz cial.

Efouwaedje del pea d' ene djin, åtoû d' on clå

L' efouwaedje u eblamåcion d' ene pårteye do coir des djins u des biesses, c' est on candjmint dins les tchås ki sont come e feu.

Cåzes di l' efouwaedje

Les cåzes, ça pout esse

• on vicant adjint d' maladeye (formagnants, tchamosseures, bactereyes, virûsses).
• èn adjint fizike (metans l' solea dins l' côp d' solea)
• èn adjint tchimike (metans do on seur k' aduze li pea)

Senes di l' efouwaedje

Li plaece k' est efouwêye mostere todi cwate senes :

• elle est tchôde
• elle est rodje
• elle est houzêye
• elle fwait må

Fazes di l' efouwaedje

Å livea des celules, tos les efouwaedjes provokèt les minmès reyaccions :

• Po cmincî, do sûnaedje d' oumeurs foû des celules (prumire faze u faze ås oumeurs)
• Après, li rifjhaedje des djondowès tchås pa l' ovraedje des celules do coir (deijhinme faze u faze ås celules)

Maladeyes avou d' l' efouwaedje

L' efouwaedje si rescontere dins dipus di 9 maladeyes so 10.

Totes les maladeyes k' i gn a d' l' efouwaedje, leu no si fwait avou l' cawete -ite (djonturite, botroûlite, mamite, evnd.), apus ki «peumoneye» eyet «plurezeye».

Droukes disconte l' efouwaedje

Gn a des droukes ki sont dnêyes po-z aswadji l' efouwaedje, les disfouwantès droukes.