Tchivroû

djonne gade di tchivroû

on voet bén leus blancs cous

Li tchivroû (on dit eto, såvadje gade, blanc-cou), c' est on ptit ciervidî d' Urope.

Sincieus no d' l' indje : Capreolus capreolus

Motlî

Li frumele si lome gade di tchivroû udonbén bixhe di tchivroû.

Li måye si houke bocård u brocård, pacô bok.

Les djonnes di tchivroû si lomèt gadots.

Les tchivroûs s' tegnnut sovint eshonne : on dit ene trope u ene hiede.

• 
  Bocård
• 
  Gade di tchivroû et bocård
• 
  Ôte bocård
• 
  ene trope, al nive

Discrijhaedje

Il a ene grande plake di blancs pwels sol dirî; did la, li lomaedje "blanc-cou".

Ene coine di tchivroû

Les coines des tchivroûs ni sont nén si coxhowes ki les cenes des ciers. Gn a djusse ene doye, et l' fotche å dzeu. Gn a k' les måyes k' end ont, et ele toumèt tos ls ans.

Sipårdaedje

E 1971, n aveut 18.638 tchivroûs el Beldjike. Mins end a motoit bråmint dpus asteure, a cåze do bon manaedjmint des tchesses (bon po les tchesseus, nén po les foistîs).

On l' trouve cåzu dins tote l' Urope, apus k' e l' Irlande, e l' Iye corsike, e l' Sardingne, e l' Sicile ey a Bijhe di l' Escandinaveye.

Vicaedje

Les tchivroûs leyèt des petales so leu passaedje.

Les passêyes sont come les cenes des gades (deus ptitès ongletes).

• 
  petales di tchivroû
• 
  Rotes di tchivroû dins l' nive

Mopliyaedje

Li gade di tchivroû va å brocård, tins d’ l’ esté (e moes d’ djulete et d' awousse).

Elle est sovint prijhe. L’ oû, ki l’ djermon a moussî ddins, dischind pal trompe et arive dins l’ matrice. Mins i n’ s’ agritche nén. I dmeure insi, bagnant dins les glaires, cwate moes å long (so moes d’ setimbe disk’ å moes d’ decimbe). C' est l' tins d' djôminance di l' oû edjermoné.

I n’ si va agritchî k’ e moes d’ djanvî. Li vraiye poirtêye ni deure ki cénk moes (come les berbis et les gades). Mins dispu l' tchôde, ça fwait cåzu 10 moes. C' est dpus k' les bixhes.

Li gadlaedje si fwait don e moes d' may.

Mopliyaedje des tchivroûs et des ciers

Indje	Djulete	Awousse	Setimbe	Octôbe	nôvimbe	Decimbe	Djanvî	Fevrî	Måss	Avri	May
Tchivroû	Tchôde	Tchôde	Djôminance	Djôminance	Djôminance	Djôminance	Poirtêye	Poirtêye	Poirtêye	Poirtêye	Gadlaedje
Cier	-	-	Bråme	Bråme	Poirtêye	Poirtêye	Poirtêye	Poirtêye	Poirtêye	Poirtêye	Velaedje

Tchesse

On l' tchesse a l' afut, u al trake.

Les bracnîs metèt cobén des bricoles po les tchivroûs. Ele divèt esse metowes li distance inte li keute et l' mwin lon del rote.

Padecô i metnut des rdjibletes.

Maladeyes des tchivroûs

• brontchite ås viers

Dins les belès-letes e walon

Gn a on foirt bea tecse da Joseph André l' djonne so l' discoviete d' ene hiede di tchivroû pa deus bracnîs.

Hårdêyes difoûtrinnes

• Tecse so les tchivroûs (saetchî foû d' Ene båke so les bwès d' l' Årdene) (sol waibe "Li walon d' emon nozôtes")
• Videyo di temognaedje d' on bracnî ås tchivroûs (sol Tévé walon-cåzante)