Ben Xhaldoun

Ben Xhaldoun (en arabe ابن خلدون, Ibn Khaldun), kel no etir, c' est Abderahman Ibn Mohammed Ibn Khaldun, c' esteut on scrijheu en arabe. Et on filozofe et èn istoryin. Il est eto rwaitî come li pere del sociolodjeye.

Il a vnou å monde li 27 di may 1332 a Tunisse; il a dhoté li 19 di måss 1406 å Caire.

Vicåreye

Il a viké eto lontins a Fes e Marok, et siervi les rwès Merinides.

Si mwaisse live si lome "Al Mouqaddima" (li prezintaedje, li dvant-z-ouve). C' est ene divize so l' istwere di tos les peupes del Daegne et des des civilizåcions, toirtcheye come divant-z-ouve d' on pus spès live so l' istwere des Arabes, mins k' i n' a måy sicrît. Ciste estude la va esse riwaiteye come li prumî mwaisse ovraedje di sociolodjeye.

Dins l' "Mouqaddima", Ben Xhaldoun mostere ki totes les grandès civilizåcions, on côp arivêyes al copete del schåle, ni polèt ki ridschinde. I prind l' egzimpe des impires bastis pa des nomades, et ki si splawnèt cwand les mwaisses kiminçnut a viker dins l' ritchesse des veyes.

C' est onk des prumîs a-z aveur cotuzé les rapoirts inte li rlidjon et l' estat. I s' dimande si, ezès payis ki n' shuvèt nén li lwè del rilidjon muzulmande, gn a moens di djustice ki dins les payis muzulmans, la kel droet est saetchî tot droet foû di l' Alcoran. Et responde ki nonna, tot tuzant al Chine et a l' Inde.

Come sociolodjisse, il a studyî troes peupes : les Arabes, les Berberes et les Piersans.

C' est lu k' a bråmint fwait cnoxhe les voyaedjes da Ben Batouta.

L' UNESCO a rclamé l' anêye 2006 "anêye Ben Xhaldoun" po rmimbrer li 600inme aniversaire di s' moirt.

Sicrijhaedjes

• "El Mouqaddima" ("li Prezintaedje")
• "Istwere des Berberes et des Rweyåmes muzulmans d' Afrike bijhrece" (ISBN 2-7053-3639-7)
• "Li live des egzimpes", ratourné e francès avou des rmarkes pa Abdesselam Cheddadi, eplaidî a Gallimard e 2002, (ISBN 2-07-011425-2).

Hårdêye difoûtrinne

• On bea papî so l' vicåreye et l' ouve da Ben Xhaldoun (e disfafloté francès!)
• The Ibn Khaldun Institute