Louis Remacle

Live so les foninmes ki vont divni les betchfessîs XH, JH eyet SCH

Louis Remacle (e walon: li Louwis Rmåke, dandjreus prononcî e s' payis Lowis Rumâke) a skepyî li 30 di setimbe 1910 al Gléjhe ey a morou li 10 di may 1997 a Vervî.

C' est onk des pus grands rcwereus sol walon.

Come sicrijheu e walon, il a bråmint scrît des fels arimés, et, al fén di s' veye des sovnances.

I rprezinte pår li djermêye 48.

Come di djusse il est rprins dins l' grosse antolodjeye da Piron et dins l' antolodjeye Gallimard des powetes do 20inme sieke.

Cårire pol walon

come sicrijheu

Ci fourit on sicrijheu d' arimés e walon, k' a cmincî tot djonne.

Il eplaida: "Fråjhûlès tchansons e (1931), "Å tchestea d' poûssires (1946), "Fagne" (1969), "Moite Fontinne" (1975).

Après s' moirt, on rashonna ses powinmes dins on lives Powinmes walons da Louwis Rmåke, pu ses dierins scrijhaedjes di prôze e-n èn ôte live : Sovnances et ôtes tecses da Louwis Rmåke (2011).

come ricwereu

Mins Louwis Rmåke est purade conoxhou come onk des pus grands rcwereus sol walon. Po cmincî, c' est lu k' enonda l' eplaidaedje di l' A.L.W., et fé lu-minme les deus prumîs tomes.

Mins divant çoula, il aveut wangnî on pris a l' Academeye francesse di Beldjike avou s' memwere : Le parler de la Gleize. Pus tård, il eplaida li Motlî del Gléjhe.

Pus tård, i studia purade li croejhete (emantchince del fråze) et l' istwere do lingaedje walon. Mins on lyi doet eto li motî del Gléjhe. Bråmint des ovraedjes sincieus da Louwis Rmåke ont stî publiyîs foû payis, a Paris et a Djneve.

Louwis Rmåke aveut cnoxhou les displits do pordjet do "Diccionaire Djenerå do lingaedje walon" k' aveut cmincî e 1906, et ki e 1960, n' esteut co k' al lete A. Eto, il aveut ehåyî ses rcweraedjes po tote si veye, a pårti do studiaedje des vîs papîs, disk' al sinteze so l' istwere des foninmes do walon (1992).

Di s' mestî, Louwis Rmåke esteut prof di diyalectolodjeye walone a l' Univ di Lidje. Il aveut replaecî Jean Haust.

Årvier di Haust, Rimåke esteut d' ene famile la k' on dvizéve walon. C' est a pårti d' ene plake eredjistrêye avou les cåzaedjes di s' mame k' il a fwait totes les statistikes so les sôres di mots do djåzé walon.

Egzimpe di powinme da sinne

Onk des powinmes les pus cnoxhous, c' est l' ci do sôdård ki rvént, metans al fén d' ene guere. On tåvlea ordinaire mostrant des piyotes ki moussèt foû d' on camion, foû binåjhes di rtrover leu payis. Apus k' onk ki rwaite a ståre, come tot pierdou.

Adon, tenoncô, li tcheyaedje, nén ratindou, et mo sbarant, ca foû naturel.

Lu sôdård

 
Dji n’ sai s’ il esteut toit ou tård.
Dji loukive rivni les sôdårds :
Leû bouneur ni saveut cwè dire.
 
I gn aveut k’ onk, drî on camion,
Pus vî ki ls ôtes, les ouys å lon,
Come s’ i n’ ritrovéve nén s’ payis.
 
Tot d’ on côp, dj’ a pinsé ricnoxhe
Les pleus di s’ front, li roye di s’ boke;
Et t’ ouxhes dit k’ i m’ aveut loukî.
 
Dji lyi a fwait sene avou m’ mwin;
Mins s’ pôve vizaedje n’ a nén candjî.

Adon, dj’ a veyou k’ c’ esteut mi.

Les sincieus ovraedjes sicrîts pa Louwis Rmåke

Voci l' djivêye des sincieus ovraedjes sicrîts pa Louwis Rmåke

• Le parler de La Gleize [Ve 39], eplaidî a Lidje e 1937.
• Le nom du porte-seaux en Wallonie.
• Les variations de l' H secondaire en Ardenne Liégeoise, eplaidî a Paris e 1944.
• Problème de l'ancien wallon, eplaidî a Lidje e 1948.
• Syntaxe du parler du parler wallon de La Gleize, tome 1 eplaidî a Paris e 1952.
• Volêye l° 1 di l' A.L.W. (sacwants mots modeles), eplaidî a Lidje e 1953.
• Syntaxe du parler du parler wallon de La Gleize, tome 2 eplaidî a Paris e 1956.
• Syntaxe du parler du parler wallon de La Gleize, tome 3 eplaidî a Paris e 1960.
• Volêye l° 2 di l' A.L.W. (croejhete); eplaidî a Lidje e 1969.
• Glossaire de La Gleize, eplaidî a Lidje e 1980.
• La différenciation dialectale en Belgique Romane avant 1600, eplaidî a Djneve e 1992.

Hårdêyes difoûtrinnes

• Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da Louis Remacle po-z enimådjî des mots k' i gn a.
• Vos trouvroz des racsegnes so les ouves da Louis Remacle, u les ouves zeles-minmes, so Wikisourd e walon.
• Pådje des arimés e walon då Louwis Rmåke (so l' Aberteke)
• (fr) Si pådje sol waibe SLLW