Louwis d' Djer

Louwis d' Djer (fr: Louis de Geer, 1587-1652) fourit on walon, del Principåté d' Lidje, ki meta so pî l' ebagaedje des Walons d' Suwede ki vont diswalper les foidjes walones el Suwede. Ça fwait ki Louwis d' Djer est cnoxhou come li pere di l' industreye suwedwesse.

I vina-st å monde li 17 di nôvimbe 1587, å tchestea d' Gayårmont, k' est asteure pårteye do dominne del Clinike Notru-Dame des Brouwires, a Tchinnêye.

I cwita Lidje po les Bas-Payis, Dordrecht, poy Amsterdam, wice k' i s' mete come courtî po les martchands walons. I s' va eto interesser eto ås åres et amonucions, eyet esse mwaisse-batlî, pol tcheriaedje di martchandijhes inte li Baltike eyet l' Portugal.

C' esteut èn ome capåbe pol comiece, k' aveut les toûs po-z apicî les bounès ocåzions. Ça fwait ki, cwand i fourit-st atôtchî pa Wiyåme di Bexhe, ki s' trovéve dedja el Suwede dispoy 1595 po diswalper les foidjes, i potcha so l' ocåzion eyet s' astapler come comierçant et financî. Come d' efet, li Suwede aveut tot çou k' i faleut pol diswalpaedje des foidjes: do minrai d' fier, des grands bwès (po fé do tcherbon), bråmint des aiwes (po fé des bîs eyet î mete les rowes po fé aler les macas).

I dvénrè l' waerant eyet l' soçon da Wiyåme di Bexhe po l' espwetaedje des oujhenes di Finspång, ki fabriként des rlomés canons d' fier. Louwis d' Djer adjinçna l' ebagaedje d' ovrîs walons po diswalper les foidjes, et divna mwaisse di foidje e mo des plaeces el Suwede.

I va eto pruster des cwårs å rwè Guståve II Adofe di Suwede eyet divni l' bankî da sinne, po-z ecwårler li modiernijhaedje do payis; come ricompinse i rçuva l' nåcionålité suwedwesse e 1627.

Il ovra-st eto pol rwè d' Suwede, po s' ocuper des oujhenes royåles d' åres eyet, ambedeus avou Erik Larsson, esse directeur do comiece di keuve eyet do sé. Po-z aloyî co d' pus Louwis d' Djer al Suwede, i fourit-st anôbli e 1641 et rçure des teres.

E 1643] i gn ourit-st ene guere avou l' Daenmåtche, eyet di Djer fourit-st evoyî en Olande po-z î dmander d' l' aidance pol Suwede. Li dmande serè rfuzêye, mins nerén, Louwis va-st ekiper, di s' taxhe, ene flote di bateas. Cisse flote ni pola nén ariver do prumî côp el Suwede, ci n' est k' al deujhinme saye ki les bateas ont polou passer l' blocusse eyet moussî a Göteborg. E 1644 li flote da Louwis d' Djer, avou l' cene do rwè d' Suwede, ont wangnî ene grande bate naiviåle.

Après l' sinaedje del påye, Louwis rivna a ses afwaires. Dins ses vîs djoûs, i lijha bråmint, e s' dominne di Finspång, eyet s' interessa dins l' comiece eyet les colneyes del Suwede. I cwita l' Suwede en on dierin voyaedje, eyet mora-st a Amsterdam li 19 di djun 1652.

Des dschindants da lu, foirt rilomés el Suwede, ont eto poirté l' minme no:

Louis De Geer (1622-1695), si fi, financî e mwaisse di foidjes
Louis Gerhard De Geer (1818-1896), sicrijheu, politikî et minisse suwedwès
Gerhard Louis De Geer (1854-1935), li valet da Louis Gerhard, politikî et minisse