Mîtrinne Mer
Li Mîtrinne Mer ou Mer Mediteranêye, c' est ene mer metowe å mitan des teres, inte l' Urope, l' Afrike et l' Azeye.
Elle a-st ene sitindêye di 2.966.000 km², et si pus grande parfondeu est di 5.120 metes (sol boird do cåziyea do Peloponeze).
E 1869, li Mîtrinne Mer est raloyeye al Rodje Mer på Canå d' Suez. Å coûtchant elle radjond l' Oceyan Atlantike på stroet d' Djibraltar, eyet å levant ele radjond li Noere Mer på stroet d' Marmara.
Payis del Mîtrinne Mer
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Loukîz a : Djivêye des payis del Mîtrinne Mer
Les payis åtoû del Mîtrinne Mer sont, tot shuvant l' sins di l' ôrlodje: Espagne, France, Monaco, Itåleye, Esloveneye, Crowåceye, Bosneye, Albaneye, Grece, Turkeye, Sireye, Liban, Israyel, Palestene, Edjipe, Libeye, Tunizeye, Aldjereye eyet Marok.
Les grandès iyes sont: Iyes Balears, Corse, Sardegne, Sicile, Chîpe, Male.
Istwere do mot
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li no di Mîtrinne Mer est on calcaedje do lomaedje grek, passé eto e l' arabe: el bahr el abiad el moutawasset (البحرالأبيض المتوس, Li Blanke Mîtrinne Mer). I fourit atåvlé diviè 1995 pa les rfondeus, come sitindaedje a pårti do mot "mîtrin"; c' esteut pus simpe ki di calker li tcherpinte medi-terra, come, boutans, e flamind Middelandse Zee (Mer metowe å mitan des Teres). Eployî pa sacwants ôtès djins, il a bén passé dins l' lingaedje des djonnes k' ont raprind l' walon a pårti des dnêyes eplaideyes so les fis e rfondou, a pårti des anêyes 2000 et des. Vocial ene fråze da Joseph Docquier, a èn amostraedje di l' eformatike e walon, al Viye Såm dedja e 1995: Vola èn ome ki nos vént did houte del Mîtrinne Mer po nos fé on mostraedje so l' ovraedje des éndjoles e walon.
Li no di Mer Mediteranêye vént do latén Mare Mediterraneum (Mer do Mitan des teres); les romins el lomént eto Mare Nostrum (Nosse Mer).