Oronde di fniesse

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « oronde », loukîz cial.

L' oronde des finiesses u oronde des vites u oronde des veyes u pitite oronde u terinea, c' est ene oronde (voyaedjant oujhea) foirt rilomêye el Walonreye, ca ele rivént e moes d' avri, avou l' bontins.

Sincieus no d' l' indje : Delichon urbicum u Chelidon urbica

Sipårdaedje

Tote l' Urope, et l' Azeye, disk' å Djapon. End a eto e l' Afrike bijhrece. Ele passe l' ivier e l' Afrike nonnrece.

Discrijhaedje

Elle est ene miete pus ptite ki l' oronde di tchminêye.

Si coleur saetche sol bleu, dabôrd ki l' oronde des ståves est pår noere. Mins si crope, ses rnos eyet s' face d' on peur blanc.

Vicaedje

• Delichon urbicum
• 
  so ene finiesse
• 
  ni
• 
  oûs
• 
  presses a ndaler

Ele vike e colneyes, toprès des djins. Ele basti s' ni so les meurs difoûtrins des måjhones, dizo l' pene do toet.

Po basti s' ni, l' oronde va cweri on fén briyak sol boird des aiwes, k' ele maxhe avou del raetchote di s' betch. Ele maçnêye li ni disk' å dzeu, avou djusse on ptit trô d' rexhowe å dzeu. Ådvins, ele l' a rascovrou di finès waides et d' plomes.

Ele pond å pus sovint cénk oûs. Li måye et l' frumele les covèt, tchaeke a s' toû.

Les djonnes discloyèt après 12 a 14 djoûs. Co on côp c' est les deus parints ki vont ås moxhes et ås araegnes po nouri l' niyêye.

Les djonnes volèt pol prumire feye a 3 samwinnes d' ådje.

Les orondes cwitèt les payis d' acouvaedje e moes d' setimbe octôbe, anonçant l' mwaijhe såjhon. Eme si rashonnut sovint so les fis electrikes divant d' voler evoye eviè l' Afrike nonnrece.

Hårdêye difoûtrinne

Fotos comintêyes (da Léon Demarche) (so l' Aberteke)