Pålmî ås dates
Li pålmî ås dates, c' est on pålmî ki crexhe ezès payis del Mîtrinne Mer et å Moyén-Levant, et ki dene des dates.
Sincieus no d' l' indje : Phoenix dactylifera L.
Li pålmî ås dates ni doet nén esse maxhî avou l' pålmî a l' ôle.
Etertinaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Po les etertini, i fåt rceper les foyes do dzo, ki souwèt. On fwait çoula al mwin, avou des hepietes (c' est des djins ki gripèt so l' åbe). Dins les veyes, on-z a eto des camions avou des elevateurs.
Crexhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li pålmî prodût après ene vintinne d' anêye; i pout co esse assez ptit (troes metes), et ddja poirter. On code li troke di dates tot gripant dins l' pålmî.
Uzaedjes do pålmî ås dates
[candjî | candjî l’ côde wiki]- codaedje des dates, et leu vindaedje
- codaedje des vetès dates (aablou)
- soyaedje des foyes po les fors å pwin
- eployaedje do bwès po les plafonds des måjhons d' tere
- plantaedje dins les cortis et l' long des voyes
Maladeyes do pålmî ås dates
[candjî | candjî l’ côde wiki]- bayoute (bayoud, fuzariôze)
Les dates el Walonreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]On les dnéve al Sint-Nicolai.
Sacwants sôres di setchès dates estént lomêyes couneas d' beguene.
Po pus di racsegnes, sayî di trover cist årtike cial, sicrît pa Paul Hermant : Les noms des dattes, eplaidî dins Folklore Brabançon, 1939-1940, nos 109-114, pp. 76-83 (rahouca [G93] dins l' djivêye des motîs do walon).