Rodje pû des poyes

Li rodje pû des poyes ou pus biesmint rodje pû, rodje piou, c' est èn acåre formagnant ki vént piker les poyes del nute, et les dsonner.

Sincieus no d' l' indje : Dermanyssus gallinae

Årvier des vraiys pû, li rodje pû des poyes pout, po on moumint, viker so totès sôres di biesses, et minme so les djins.

Dins les poytreyes industriyeles, c' est aprume ene pesse po les poyes ponresses dins des cadjes (pask' i gn a tos des camoussåds inte les fiers po les pûs s' î edjîstrer).

Discrijhaedje

C' est ene pitite biesse k' on voet a schipe a l' ouy.

Elle a ût pates, come di djusse po èn acåre, et on pondant betch.

Les frumeles ki s' ont ddja abuvré sacwants côps sont pus rodjes ki les måyes, di grijhe coleur, et pus greyes, avou 700 a 1200 µm po les frumeles.

Vicaedje

Magnaedje

Tins del djournêye, les rodjes pûs si tnèt dins les craeyes des bastimints.

Li frumele va hagnî 10 côps, li måye 2 côps (so tote leur veye).

Li rodje pû ni dmeure ki 30 a 60 minutes so les poyes po prinde si marinde.

Mopliyaedje

L' oû disclôt après 2 a 3 djoûs po divni halene, pu ninfe N1 e 24 eures, pu ninfe N2 e 2 djoûs, pu biesse fwaite. Li tournante di mopliyaedje prind 8 djoûs a 28° mins 30 djoûs a 7°C.

Li frumele pond après tchaeke eurêye å sonk.

Foû des eurêyes, les pûs vikèt a grossès trokes (aou les oûs et les ninfes)

Damadjes ås poyes

Damadjes biyolodjikes

Les rodjes pûs rindèt les poyes sins rasta, ca ça lzî schôpeye ki l' diåle. Ça s' voet purade al nute.

Les rodjes pûs polèt forsonner les poyes, ki ndè crevèt. Cwand gn a a make, tot cwerant des craeyes po s' î rmete do djoû, i plèt moussî divins l' betch et stofer l' oujhea tot ristopant li tchenåle a l' air.

Damadjes economikes

Come di djusse, les poneuses epestiferêyes pås rodjes pûs vont ponre moens ki les ôtes. Li ponaedje pout baxhî di 2 a 15 %.

On conte ki cisse rascråwe la costêye tchaeke anêye 130 miyons d' uros dins l' Union uropeyinne.

Minêyolodjince

Poytreyes acsûtes

On l' trouve dins les ptits poyîs, copurade la k' i n' î fwait nén foirt prôpe, et s' il î fwait tchôd. Cwand ene djin s' ashît vola, ele pout esse epestiferêye des rodjes pûs, ki cwerèt todi des craeye ou des plaeces sins loumire po s' mete. On lzès rtrovrèt voltî dins les tchveas et dins l' båbe. Ou dizo l' elaskite do scançon u les corietes do sotént-goidje.

Dins les poytreyes, c' est les poyes ponresses ezès cadjes ki sont l' pus sovint rascråwêyes

Edurance

Li frumele pout viker 6 a 9 moes sins amagnî. Pout viker disca 45° et sorvike a l' edjalaedje disk' a -20°.

Prumire intrêye do formagnant

• dimeure dins l' bastimint, minme après on vudaedje et rnetiaedje å dzinfectant.
• prumire intrêye possible avou totes sacwès k' amousnut dins l' poytrêye (cwåtrons ås oûs, djins, usteyes, cadjes po tcherdjî les viyès poyes).

Diyagnostik

Trover les etroclas avou des adules, des ninfes, et des oûs so les djokes ou dins les setchès polenes. Mete ene foite lampe di tiesse po les vey rimouwer.

Médiaedje

Foirt målåjhey a médyî ca les prodûts divèt esse saives po l' evironmint, et sins rmanance dins les oûs.

Prodûts tchimikes

Gn a ki focsim ki pout esse eployî tins do ponaedje. Les ôtes siconte-inseke pôront siervi tins do vude inte deus ståvlêyes.

Li focsim towe les pûs tot les djondant. Li prodût n' assaetche nén les rascråwant adjints. I n' est nén avalé, nerén, par yeusses.

Li prodût do comiece do focsim est maxhî avou on frexhixhant prodût (pol fé amoussî dins les craeyes). Il est stritchî al dôze di on lite dins 250 lites po 10000 poyes.

I fåt rmédyî 7 djoûs après po les oûs des pûs ki n' ont nén stî touwés på prumî traitmint, et k' ont disclôs dins l' etrevén.

Prodûts naturels

Po les médiaedjes naturels, on pout mete del shoufe a 5 åcint dins l' amagnî.

Gn a eto des prodûts avou del tere di diyatomêyes, di l' årzeye micronizêye et des mierzôles siconte-inseke. Les crustås d' silice del schafote des diyatomêyes s' aplake sol pea do pû et so les djonteures des pates. I va tant riper avou ki l' pea si va trawer et l' formagnant si dzaiwer. I dvénrè tot roed des pates. Tot letchant les micropiretes, i va tant fé k' ele lyi vont screper les boyeas. Tantea ki l' pû va crever.