Sinonimeye
Des sinonimes u des Piron-pareys[1], c' est des mots ki vlèt dire djusse, u a pô près, parey.
Li contraire d' on sinonime, c' est on contråve
Sôres di sinonimes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Po les vraiys sinonimes, n' a nol adire inte les deus mots. Mins, å cmince, il estént seurmint eployîs dins des coines diferinnes do payis, u dins des coûtches sociåles diferinnes.
Po les ôtes (rishonnants mots), gn a des diferinces ki polèt esse tetenes u pus grandes.
Ritchesse d' on lingaedjes e sinonime et linwe-ehåyaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Pus ki l' lingaedje est omodjinne ey erîlé, moens k' i gn a des vraiys sinonimes. Les ptits lingaedjes sont sovint foirt ritches e sinonimes. On cåze, metans, di l' occitan k' a deus troes côps dipus d' mots kel francès, dandjreus a cåze del sinonimeye.
Come les ôtes lingaedjes coinreces, li walon est foû ritche e Piron-pareys, des vraiys et des rshonnants mots, aprume dins sacwants tchamps do lingaedje.
Sacwants vraiys sinonimes dins kékès langues
[candjî | candjî l’ côde wiki]en almand
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Samstag & Sonneabend (semdi)
en arabe
[candjî | candjî l’ côde wiki]- aaoud, xhil & faras (on tchvå)
e francès
[candjî | candjî l’ côde wiki]en inglès
[candjî | candjî l’ côde wiki]- I shall go & I will go (dj' irè)
e neyerlandès
[candjî | candjî l’ côde wiki]e walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ådjourdu, ouy & enute
- måssî, mannet, niche & yôrd
- canada, crompire, truke, cartoxhe & petote
- pemî & melêye
Sacwants sinonimes e walon
[candjî | candjî l’ côde wiki]berdeler
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li mot "berdeler", purade eployî foû do Payis d' Lidje, a sacwants sinses.
- Les sinonimes avou l' sinse: "cåzer po n' rén dire" (rahoucant mot e francès : babiller) : ramter, tchafyî, cacter, ragadler, ravåder, ramadjî, pirlodjî, djawyî, djaivler.
- Les sinonimes avou l' sinse: "cåzer bråmint avou des soçon(e)s" (rahoucant mot e francès : bavarder) : plaider, copiner, djåspiner.
- Les sinonimes avou l' sinse: "cåzer et dire do må" (rahoucant mot e francès : cancaner): canler, bawyî.
- Les sinonimes avou l' sinse: "criyî so (ene sakî) : (rahoucant mot e francès : engueuler): barboter, atouwer, tutweyî, gueuyî.
- Sinonimeye po "li ci ki berdele bråmint" (rahoucant mot e francès : bavard): tchafete, berdeleu, berdelåd.
dobleure & ridobler
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Recråxhî sol wiccionaire : Sinonimeye:volêye di côps
- volêye di côps.
- Rahoucant mot: ene dobleure.
- Rahoucant mot e francès : raclée.
- Sinonimeye: ene axhlêye, del calote, ene coreccion, ene danse, ene deguzene, ene degrincêye, ene diguedinne, ene disdjalêye, ene dispoûslêye, on doblaedje, ene doblêye, ene docsinåde, ene docsineure, ene docsinêye, ene doguete, ene dôpinêye, ene dôpinne, ene douye, ene frotêye, on gorlaedje, del pene, on ploumaedje, on ploumtaedje, ene plouzêye, ene ramoujhnêye, ene rapasse, ene ratournêye, ene rigodinne, ene rosseure, ene sipoûslêye, ene sitronnêye, ene sôdeure, ene taenaesse, ene taene, ene tatouye, ene tijhnêye, ene toirtcheye, ene trimpe, ene volêye; Loukîz eto sol Wiccionaire.
Pa stindaedje do sinse, tos ces mots la polèt voleur dire pierdaedje sins rispiter a on djeu, ene lûte, ene bate, ene guere, on match.
- Eployaedjes :
- diner u fote ene dobleure : bate (ene sakî, ene biesse) comifåt. On dit eto: ridobler.
- ramasser; u atraper, u aveur, u riçure, u haper ene dobleure: esse batou
- Eployaedjes :
- bouxhî a grands côps so (ene djin, ene biesse). Tos ces mots la polèt voleur dire eto: bate platmint (å djeu).
Tos ces mots la polèt voleur dire eto k' on-z a stî batou platmint (å djeu, dins ene batreye militaire, evnd.).
seure mene
[candjî | candjî l’ côde wiki]èn nén esse binåjhe, et l' mostrer a l' tiesse k' on fwait.
- fé ene seure mene.
- fé ene tiesse come èn ouxh di gregne, come cwate samwinnes di plouve.
biesse
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Nos et addjectifs : dôpin, dôpinne, alourdisse, alourdinaesse, coignåd, coignoûle, lourd pot, boirgnaesse, oirgnaesse, bourike.
- Ratourneures
- biestreye dôpinreye.
- Loukîz a Gaston Libiestreye.
ome, feme ki n' våt rén
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Loukîz a : Sinonimeye:ome ou feme ki n' våt rén
- rahoucant mot: rénnvåt.
- sinonimeye: bindeye, canvolant, rékem, rékemî, vårén, vilvôr, albrant.
- feme ki n' våt rén : guintche, cånoye
djéryî après ene sacwè
[candjî | candjî l’ côde wiki]- rahoucant mot: djeryî.
- sinonimeye: péyî après, rimer après, bediver, lamer, blefer après, gleter après, awè l' misse di, awè må l' vinte après, awè må l' panse après, esse a l' eveye di, saetchî l' linwe après.
onk (ene) ki n' a nén tote si tiesse
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Recråxhî sol wiccionaire : Sinonimeye:Dimey doûs
- rahoucant mot: dimey-doûs
- sinonimeye: nén tot djusse, on pô drole, nén come èn (ene) ôte, bardouxhî, dimey-cougnî, ewaeré, saizi, sokea, foû-scwere.
- Ratourneures:
emantchî ene sakî
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Loukîz a : «Sinonimeye:groujhî»
- rahoucant mot: emantchî (rôler)
- rahoucant mot e francès : duper.
- sinonimeye:
solêye
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Loukîz a : «Sinonimeye:sô et sôlêye» (sol Wiccionaire)
haper al doûce
[candjî | candjî l’ côde wiki]- rahoucant mot: sicroter.
- rahoucant mot e francès : chiper.
- sinonimeye: Wikt:haper, noper, Wikt:reuchyî
Ôtès pådjes di sinonimeye diswalpêyes dins l' Wiccionaire
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins l' Wiccionaire, on-z a porshû l' diswalpaedje di pådjes di sinonimeye :
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ noûmot atåvlé pa Jeannine Lemaître dins li rvuwe La Wallonne diviè 2005.