Aller au contenu

Tcherbon d' fåde

Èn årtike di Wikipedia.

Li tcherbon d' fåde u tcherbon d' bwès u fåjhî[1], c' est do bwès k' a ddja broûlé ene miete a houte di l' air, et ki rpout esse esprindou, tot dnant ene tcholeur come li hoye.

Li tcherbon d' bwès est fwait pa des fådeus (eto: fådreus) u fådîs u tcherbonîs.

Les fådeus viként sol fådreye (tchantî d' fådaedje). I dmorént sovint dins ene cahoute u houte u lodje.

L' etaeslaedje des schenes et des cleperes, refaxhî d' fene tere si lome li moye di fåde.

Divant d' î mete li feu, li moye si lome hôte fåde

Cwand elle a tot fwait d' broûler, ele s' a retaeslé. On cåze adon di basse fåde.

Cwand on a discatchî, et moenner l' tcherbon evoye, i dmeure co del tere di fåde so les aires di fåde.

Fijhaedje do tcherbon d' bwès

[candjî | candjî l’ côde wiki]

Les fådeus cminçnut pa sårter ene ronde plaece po fé l' aire di fåde. Pu l' resteler comifåt.

So ç' tins la, les abateus ont flaxhî djus les åbes a mete a fåder. C' est des djonnes åbes sins grande valeur di mnujhreye. I les rcepnut a on mete. Il les vnèt apoirter dilé l' aire di fåde avou ene berwete di fådeu, k' a ene foirt hôte dossire.

Adon, les fådeus emantchnut li tchminêye

Adonpwis, dressî l' fåde. Po ç' dressaedje la, les fådîs astampént li prumî lét d' féns cleperes ou d' fagots d' coxhes åtoû del tchiminêye. Pus on deujhinme lét, di bwès pus gros, pacô des schenes. Les pus ptitès moyes n' ont k' deus léts. Mins å pus sovint, on radjoute les tcheyaedjes di moens d' on mete al copete, po fé l' combe. Ou adon fini li copete del moye avou des bwès di diferinnès longueurs.

Cwand les bwès sont tertos bén emantchîs, on rcatche li moye avou del fene tere, pu avou ene coûtche di waezons, di foyes ou d' coxhetes. Ci rcatchaedje la fwait a pô près 25 cintimetes di spès.

Li fådeu pout aloumer l' fåde. I monte dissu avou ene pitite schåle u des egrés u griper sins rén, so ene pitite pî-sinte. I va stitchî ene bote di strin dins li tchminêye (li rnåd), pu sol côp, ristoper li trô del tchiminêye.

Pu fé des trôs a on mete di hôt sol costé del moye, les drovoes. I ndè va rexhe ene blanke foumire. Si l' broûlaedje va trop rade, li foumire divént bleuwe. Li fåde riskêye di trawer, et l' bwès broûler a cindes, estô di braijhner. Adon, i fåt ristoper sacwants drovoes, avou des waezons u del tere. C' est po ça k' i faleut waitî al fåde djoû et nute.

Après kékes djoûs, on rclôt tos les drovoes metou å hôt, et ndè rdrovi pus bas, les avaloes.

Cwand tos l' bwès a fådé, li moye s' a retaeslêye. C' est ene basse fåde, k' on pout drovi.

Traeces des fådeus dins les bwès al fén do 20inme sieke

[candjî | candjî l’ côde wiki]

On pleut rtrover les ancyinnes aires di fåde dins les bwès. C' esteut des grands ronds sins åbe. Cwand on foyive, on trovéve del «tere » di fåde u «noere tere» foirt ricwerowe des djårdinîs.

Istwere del fådreye

[candjî | candjî l’ côde wiki]
Loukîz a : so Wikisourd: Ene båke so les bwès d’ l’ Årdene/XIe

Hårdêye difoûtrinne

[candjî | candjî l’ côde wiki]


  1. C8, G152 tôme I p. 150.