Minêye

Ene minêye (on dit eto ene piyintche ou ene herike), c' est on spårdaedje d' ene maladeye (des djins u des biesses), ki n' a pont d' limotche dins l' espåce, mins ki dfene dins l' tins.

Motlî

Li minêye rôle, court, toûne, si spåd, si ståre, si strame, si stramlêye.

Ene djin u ene biesses ki l' atrape, on pout dire k' elle est: acsûte, emîlêye, enindjeye0, eplôkeye, rascråwêye, atakêye, ramassêye, djostêye, djondowe, epufkinêye u epestiferêye.

Fén del minêye

Li minêye si finixh cwand l' microbe a fwait l' toû di tos les sistinmes di disfinse des djins u des biesses. Po les piyintche di gripe u d' maladeye ås cronivirûsse, c' est sovint deus ans, avou on rpoizaedje et on rispitaedje

Ene minêye nén foirt prindåve d' ene djin a l' ôte pout eto fini paski les djins ont prins leus precocions po nel nén atraper (metans les minêyes d' Ebola).

Po les biesses, on pout arester ene minêye al fene kimince tot-z abatant totes les biesses acsûtes dins ene cinse u deus. Avou eto les biesses polant edjîstrer l' virûsse (metans, pol cocote, les bedots, a costé des vatches).

• 
  modele minêyolodjike del gripe mecsikinne e l' Inglutere (2009) mostrant on rispitaedje
• 
  Minêye di five Ebola e l' Afrike coûtchantrece e 2004

Sôres di minêyes

• minêyes daegnreces
  • gripe espagnole (1918)
  • gripe di Honconk (1969)
  • Covite 19 (2020)
• irupêye u punåjhinne: minêye doûce, nén griyeuse (metans on matchurea u ene gripe ås boyeas ki s' prind.