Côde sourdant di «Émile Gilliard»

{{Infoboesse}}

'''Émile Gilliard''' (e walon, on prononçreut purade '''''Mile Jiyârd''''' u '''''Mimile Djiyård'''''), c' esteut on [[sicrijheu e walon|scrijheu]] et on [[rcwereu sol walon]] k' a skepyî a [[Malône]] li [[12 d' avri]] [[1928]]. Il a morou a [[Lidje]] li [[23 d' måss]] [[2023]]<ref>J.No., [https://www.lavenir.net/regions/namur/namur/2023/03/25/namur-jemeppe-le-wallon-pleure-son-ecrivain-emile-gilliard-RSFNRSPB4JF5XHC7Q364OI5NPE/ « Namur - Jemeppe: le wallon pleure son écrivain Emile Gilliard »], dins ''[[L' Avni (gazete)|L' Avni]]'', [[25 di måss]] [[2023]].</ref>.

C' est onk des scrijheus k' a l' pus scrît e walon.

Il est rprins dins l' grosse [[antolodjeye da Piron]], [[antolodjeye Fleurs diyalectåles]] et dins l' [[Antolodjeye Scrire]].

Di s' mestî, il a stî mwintès anêyes [[bibiotekî]] a [[Mont]]. Al pinsion, i s' a rtiré a [[Lidje]]. 

== Ouve e walon ==
=== Come sicrijheu ===
[[Imådje:gilliard_emile_1970.jpg|thumb|diviè 1970]]
[[Imådje:Emile Gilliard 2002.jpg|thumb|A ene shijhe [[Li Coirneu (soce)|do Coirneu]], a [[Hu (veye)|Hu]], e 2002]]
[[Imådje:gilliard_emile_2003.jpg|thumb|e 2003]]
[[Imådje:Gilliard Emile 2009.jpg|thumb|e 2009]]
I cmince foirt matén a-z eplaidî des ramexhnêyes di [[powezeye|powinmes]], inte di zeles: «''[[Xhimagrawes (arimés)|Chimagrawes]]''» (1955), «Påters po tote ene sôre di djins» (1959), «[[Veas d' måss (arimés)|Veas d' måss]]» (1961), «Roukes di tere» (1966), «Li dierinne såjhon» (1976), «''Silicose valley''» (1989) et «Vicaedje» (1992).

Ci n' est k' so l' tård k' i s' asprouve al [[prôze]], dins ene airance classike so l' vicaedje dins les ptits viyaedjes walons «Rodjimont, paskeyes di todi» (1992).

Todi avou des [[ptits romans]], dins «[[On vî fizik eruni (noveles)|On vî fizik eruni]]» (1997), i passe foû payis (e [[Tchekeye]]) u dins on monde des grandès veyes sins no. Po dire li veur, Mile Gilliard aveut ddja fwait ene saye di rmete e walon ene sipoûle ki s' passe foû d' Walonreye (dins l' Nonne di France), cwand i scrijha «[[So les tienes (roman)|So les tienes]]», on ratournaedje di «''Collines''» da [[Jean Giono]].

Sifwaitmint dins «[[Del Ruwane å Bwès Djilèt (noveles)|Del Ruwane å Bwès Djilèt]]» (2000), «Des djins a pårt» (2001) eyet «[[Les djoûs racourtixhnut]]» (2002).

E [[2013]], il eplaide on long [[arimé]] so l' [[aviyixhmint]] dins l' [[pitite coleccion del SLLW]], «[[Wayimaedje (arimé)|Wayimaedje]]».

E [[2017]], i rvént al prôze avou ene novele istorike, «[[Diviè l' an cwarante (novele)|Diviè l' an cwarante]]».

L' an [[2021]] veya replaidî ses arimés [[A schipe (powinmes)|A schipe]]. Sacwants did zels fourît co redités a grand tiraedje e [[2022]] dizo l' tite «[[So les spales do novea djoû (powezeyes)|So les spales do novea djoû]]».

E [[2022]], i va rexhe si dierin live, avou tos tecses, del [[prôze-powezeye]], so s' feme ki vént d' mori. Li tite, c' est li [[såvadje no|spot]] s' feme, estant djonne feye, «[[Zouprale (prôze-powezeye)|Zouprale]]».

=== Come ricwereu et diccionairî ===
Come ricwereu, Émile Gilliard a vudî on live sol codjowaedje di 5000 viebes e walon do Mitan: «''[[Codjowaedjes da Gilliard|Conjugaison et lexique de 5000 verbes wallons]]''» (2000). 

Mins li tchîf d' ouve di ses rcwerances, ci fourit li gros spès [[Motî Gilliard|motî walon-francès]] ki vuda e 2008 (rahouca dins l' [[djivêye des motîs do walon]]: '''[[C106]]''').

I serè shuvou pa ene [[rawete do Motî Gilliard|rawete]] e [[2012]] 
(rahouca '''[[C107]]''').

=== Riscompinses ===
Il a rascodou troes côps li [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] : e 1996 po si ramexhnêye di noveles «On vî fizik eruni», e 2005 po s' [[ramexhnêye d' arimés]] «[[Bokets pol dierinne shijhe (arimés)|Bokets pol dierinne shijhe]]» ey e 2008 po s' [[Motî Gilliard|motî walon-francès]].

E 2023, sacwants moes après s' moirt, il est co finalisse do Pris d' powezeye del Federåcion Walonreye-Brussele, po s' live di [[prôze-powezeye]] «[[Zouprale (prôze-powezeye)|Zouprale]]».<ref>''[https://objectifplumes.be/complex/les-finalistes-des-prix-de-la-fwb-2023/ «Les finalistes des Prix littéraires de la Fédération Wallonie-Bruxelles 2023»''], sul waibe ''[[Objectif plumes]]'', li 27 di setimbe 2023.</ref>

== Corwaitaedje des scrîts da Émile Gilliard ==
Émile Gilliard est on scrijheu ttossu bén d' prôze ki d' powezeye, k' a stî primé sacwants côps. Il a stî dispu lontins [[Relîs Namurwès|Relî Namurwès]] eyet mimbe del Societé d' Lidje ([[S.L.L.W.]]), k' il î a stî prezidint etur 1996 et 1998.

Sapinse l' [[Union Culturele Walone]], c' esteut onk di nos meyeus powetes et fijheus d' prôze walons.<ref>''« Décès d'Émile Gilliard »'', dins [[Cocorico (gazete)|Cocorico]], {{l°|65}}, mås-avri-may 2023, p. 9.</ref>

=== Tinmes ===
Li [[So les tienes (roman)|ratournaedje di ''Collines'' da Giono]] replaideye ricoridjeye e 2004, fourit ene di ses prumirès mwaissès ouves. C' esteut l' prumî côp k' on veyeut on tchîf-d'-ouve des belès letes eternåcionåles rimetou e walon. Copurade rilevåve, dabôrd ki li sinne si passe dins ene airance ki n' est nén li cene d' on ptit viyaedje del Walonreye (c' est l' campagne do Nonne del France).

Mins, après çoula, i n' a pus waire cwité les boirds del [[Basse Sambe]], ey edvinté li [[forveyou viyaedje]] di [[Rodjimont]] po-z î plaecî toplin d' ses romans et noveles ([[Les djoûs racourtixhnut (roman)|Les djoûs racourtixhnut]], [[On vî fizik eruni (noveles)|On vî fizik eruni]], [[Del Ruwane å Bwès Djilèt (noveles)|Ene schandeye po les cis do Rabot]], li Trô Fô Djåke, Noste Arcadeye da nozôtes, [[So les trîs des Goletes (roman)|So les trîs des Goletes]], [[Diviè l' an cwarante (novele)|Diviè l' an cwarante]]).

Sapinse [[Julien Noël]], i gn a sovint deus grands tinmes dins l' powezeye da Émile Gilliard : des kessionaedjes sol ome et çki gn a ttåtoû d' lu; et l' haeyeme des spotchants, tot veyant voltî ls ôtes sipotchîs.<ref>[https://le-carnet-et-les-instants.net/2023/10/21/gilliard-bokets-po-l-derene-chije-poemes-pour-lultime-veillee/ Corwaitaedje di «Bokets pol dierinne shijhe» dins Li Cayé et les Courts Tins], li 21 d' octôbe 2023.</ref>

=== Corwaitaedje do walon ===
Li lingaedje da Émile Gilliard est foirt ritche et, sapinse [[Tiri Dumont]], i screye e lidjwès avou l' accint d' [[Moustî-so-Sambe|Moustî]], inte [[Nameur]] e [[Tchålerwè]].

== Pôzucion ==

=== Conte li rifondaedje ===
Dins l' [[fime di racsegnes]] da [[Zavî Istasse]] «[[Li langue åd dibout del linwe (fime)]]», c' est lu ki s' fwait poite-parole del [[SLLW]] po-z ataker l' ovraedje des [[rfondeu]]s. 

=== Divudindje ===
Po lu, i fådreut acsegnî l' walon a l' escole, tot prindant asteme åzès varyistés coinreces. I l' fådreut fé, å moens, al fén des primaires, mins eto come des luçons k' on pout tchoezî tins des sgondaires, u co dins les scoles po-z adultes.<ref name=":0">https://www.ucwallon.be/PDF/bxtnblospls.pdf</ref>

El manire comifåte sereut di prezinter el lireye ås aprindisses.<ref name=":0" />

== Hårdêyes difoûtrinnes ==
* {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}}
* {{Wikisourd-sicrijheus}}
* [http://rifondou.walon.org/gilliard_emile.html Ès pådje e rfondou] {{abt}}
* [https://web.archive.org/web/20060228224315/http://users.skynet.be/sllw/ant_gill.html Antolodjeye di ses scrijhaedjes sol waibe SLLW] (e [[sistinme Feller|Feller]])
* [https://www.youtube.com/watch?v=UaGT88JuM4M Émile Gilliard lét s' powinme « Rawete »] (sol tchinne [[YouTube (waibe)|YouTube]] del [[SLLW]])
* {{fr}} [https://web.archive.org/web/20040417040341/http://users.skynet.be/sllw/gilliard.html Bibliografeye e francès] (sol waibe di l' [[SLLW]])
* {{fr}} [https://objectifplumes.be/author/emile-gilliard/ Ès pådje « Objectif Plumes »] (on waibe del [[Federåcion Walonreye-Brussele]])
* {{fr}} [https://web.archive.org/web/20041223110322/http://users.skynet.be/bs802854/balises.html Tuzaedje da Émile Gilliard so l' avni do walon e troejhinme meynaire] (e francès)
* {{fr}} ''[https://revues.be/wallonnes/443-wallonnes-trim-2-2023/1166-emile-gilliard-hommage-3 Émile Gilliard, hommage]'' ([[Baptiste Frankinet]] rind bon dvwer a Émile Gilliard dins [[Walones (rivuwe)|Walones]])

== Sourdants ==

[[Categoreye:Sicrijheus e walon|Gilliard, Emile]]
[[Categoreye:Ricwereus sol walon|Gilliard, Emile]]
[[Categoreye:Relîs namurwès|Gilliard, Emile]]
[[Categoreye:Lives sicrîts pa Émile Gilliard|*]]
[[Categoreye:Diccionairîs do walon|Gilliard, Emile]]