Cawete di codjowaedje -i

Li cawete di codjowaedje -i, po dire li vraiy, end a cwate sôres, bén diferinnes :

• Li cawete di codjowaedje -i des viebes del 4inme cogne (prusti)
• Li cawete di codjowaedje -i di sacwants viebes del 5inme cogne (vini)
• Li cawete di codjowaedje -i do cåzant (croejhete) di l' indicatif prezintrece des viebes del cwatrinme troke (dji fini)
• Li cawete di codjowaedje -i, disfondowe di -î (waiti = waitî)

Li cawete di codjowaedje -i des viebes del 4inme cogne

Kimint les ricnoxhe ?

• i fjhèt des codjowaedje avou l’ sititchete -ixh- :

fini : i finixhèt

pouri : ça pourixheut

prusti : ele prustixhnut co avou leus mwins

• ossubén ki l’ parintêye :

alårdji : l’ alårdjixhaedje

setchi : li setchixhmint

meuri / mawri : i fwait meurixhant

Diyalectolodjeye

Ces viebes la wårdèt l’ cawete -i (ki dvént -ë e Roman payis) dins tos les accints do walon.

egz. : disfondowes di blanki : blantchi, blanki, blankë, blonki

Li cawete di codjowaedje -i di sacwants viebes del 5inme cogne

Kimint les ricnoxhe ?

• i s’ codjownut sins stitchete :

sinti : i sintèt

minti : i minteut a s’ mame

sepi : nos l’ sepans bén

rascovri : les rives, c’ est les schayes ki rascrovnut li dzeu des meurs.

• parey dins l’ parintaedje :

drovi : ene droveuse å cinema

ratni : i n’ a pont d’ ratna

rivni : il a oyou des rivnants

Diyalectolodjeye

Ces viebes la ni wårdèt l’ cawete -i k’ après l’ payis d’ Lidje ; so Nameur, li Basse Årdene et Tchålerwè, c’ est -u (et esse todi -ë e Roman payis, mins est ç’ li candjmint d’ on U ou d’ on I ?)

egz. : disfondowes di vini / vni : vini, vunu, vènu, vënë / vni – mni, vnu, vnë

Djivêye di viebes di cisse cogne la

Loukîz a : Cwatrinme troke di viebes e walon#Viebes avou ene cawete -i ki n' sont nén del 4inme troke

Cawete di codjowaedje -i do cåzant di l' indicatif prezintrece des viebes del cwatrinme troke

E rfondou

Li cåzant di l' indicatif prezintrece des viebes del cwatrinme troke a deus codjowaedjes e rfondou (dobe rifondowe) :

• onk avou l' cawete -i : dji fini, dji prusti, dji rodji
• onk avou l' cawete -ixh : dji finixh, dji prustixh, dji rodjixh

Diyalectolodjeye

Li prumî riprezinte li codjowaedje corant e 20inme sieke e walon do Mitan, [[[walon do Coûtchant|do Coûtchant]] ey el Basse Årdene.

Disfondowes : -i (dji fini), -is (dji finis), -ë (djë fënë), ës (djë fënës) sorlon l' accint et les relijhas ortografikes.

Li deujhinme riprezinte li codjowaedje corant e 20inme sieke e walon do Levant.

Disfondowes : -ih (dji finih), -ihe (dji finihe) -ihy (dji finihy) sorlon l' accint et les relijhas ortografikes.

Cawete di codjowaedje -i disfondowe di -î

Dins sacwants accints do walon, li cawete di codjowaedje -i si rescontere eto po les viebes des deujhinme et troejhinme cogne, estô del cawete di codjowaedje -î (rifondou, Nameur, Lidje).

egz. : waitî (Nameur, Inguezêye, Bive) = waiti (Bastogne, Cînè, Dinant, Virwin, Djimbe)