Måmdiy (veye)

Måmdiy (la-minme, Mâmdî, Mâmdi; F. Malmedy , davance Malmédy), c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye divnou intité, el province di Lidje.

Cwarmeus avou l' catedråle padrî

vî lomaedje e latén

Mwaissès dnêyes

• Limeros del posse:
  • asteure: nnn
  • mmmm
• Limeros del posse :
  • asteure : 4960
  • di 1969 a 1977: : 4890
• Limero diyalectolodjike : My 1 ; mwaisse pont d' l' A.L.W.
• Arondixhmint : Vervî; e 1920, Måmdiy esteut ene mwaisse veye d' arondixhmint.
• Lomaedje : Måmdiyin, Måmdiyinne (la-minme: Mâmdiyin, Mâmdiyène) (F. Malmédien, ienne)

Etimolodjeye do no

Po l' etimolodjeye et les vîs scrijhas, loukîz e Wiccionaire. Gn a eto ene fåve etimolodjike. C' esteut deus gaméns, onk ki vleut esse mwaisse. I djheut tofer "mi mame dit (çoula)" po-z acertiner çou k' i djheut. Si camaeråde, cwand on lyi dmandéve dou k' il esteut, i respondeut di "m' mame dit" -> Mamdi.

No di des plaeces di Måmdey

Loukîz a : Måmdey (toponimeye)

Hamteas

• Al Falijhe (la-minme : al Falîhye)
• A Djeråmont (Fr. Géromont).

Les ôtès nos d' plaeces di Måmdey sont metous so ene pådje tote seule.

Istwere

Mwaisse bastimint administratif do tins des Prûsyins

Fondåcion d' on covént dins les bwès e 648, par Sint Rmåke, i dvénrè abeye et srè rmetowe avou Ståvleu po fé li Principåté di Ståvleu-Måmdey.

Djalotes ene di l' ôte, elle alît ene d' on costé et l' ôte di l' ôte diviè l' an 1000, dj' ô bén: Ståvleu avou Lidje, Måmdey avou Cologne.

E 1815, li Cossina d' Wîne dina les pårotches di l' evetchî d' Cologne al Prûsse. Eto, Måmdey divna Prûssyin (çou k' on lomrè l' Walonreye prûssyinne), et mwaisse-veye d' on canton (kreis).

E 1887, on rmeta eshonne les hamteas tot ahivant li comene di Bévurcé.

E 1920, Måmdey fourit metou avou l' Beldjike, avou les Redîmés Payis (cossina d' Versailles, 1925). Di 1940 a 1944, li veye fourit, cor on côp, rclamêye almande. Elle a a stî foirt avadjeye påzès bombårdumints a l' Ofinsive da Von Rundstedt (decimbe 1944).

Tuzance walone

Sinne do cwarmea (masses)

Soces et Foclore

• Soce di scrijheus et d' bouteus : Royå Club Walon di Måmdey
• Li cwarmea d' Måmdey wice k' on rtrouve des persounaedjes avou des nos walons: les haguetes avou les hape-tchå, li trouvlea.

Waloneus

• Augustin François Villers (diccionairî)
• Hubert Scius (diccionairî)
• Henry Bragard
• Henri Colette
• Jean-Marie Masset
• Jacky Lodomez

Accint walon d' Måmdey

Li spotchåve voyale est "U".

Les addjectifs et pårticipe erireces n' ont nou femrin.

Motîs walons

• Motî da Villers
• Motî da Scius

Eredjistrumint

Vola, vos ploz schoûter èn eredjistrumint del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea» ratournêye pa Jacky Lodomez et Marie-Claire Buchholz avou l' accint d' après Måmdiy pol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la.

Hårdêye difoûtrinne

• Vizite di Måmdey e walon (videyo avou Manfred Lejoly) (so l' Aberteke) (sol Tévé walon-cåzante)