Sarde (lingaedje)

påter e sarde

lingaedjes > indo-uropeyin > italike > sarde

---

Li sarde ou sardignwès (sardu dins leu lingaedje), c' est est on lingaedje roman k' on dvize dins l' ile di Sardegne eyet dé les imigrés sardes.

On avire li nombe di dvizants a ene miete dipus d' on miyon.

Côde ISO: sc.

Egzimpe di tecse

• e sarde: Totu sos èsseres umanos naschint lìberos e eguales in dinnidade e in deretos. Issos tenent sa resone e sa cussèntzia e depent operare s'unu cun s'àteru cun ispìritu de fraternidade
• ratournaedje walon: Tos les omes vinèt å monde libes et ewals po çou k' est d' leu dignité et d' leus droets. Leu råjhon et leu consyince elzi fwait on dvwer di s' kidure inte di zels come des frés.

(prumî årtike del Declaråcion univiersele des droets del djin)

Accints

Egzimpe di spårdaedje des accints do mot "påye"

• I gn a li sarde "deur" do Nôr del Sardegne: el logudorès eyet s' pårler nworès; el nworès rshonne bråmint å latén. “alans” s' dit e nworès “andamus”.
• I gn a li sarde pus doûs do Midi del Sardegne : el campidanès eyet ses pårlers: l' ogliastrès, l' iglesientès, eyet el cagliaritin k' on dvize dins l' mwaisse veye Cagliari.

Mins el Sardegne on cåze eto des ôtes lingaedjes do payis, diferins do sarde:

• Dins l' Nôr-Ess di l'iye on dvize el gallurès ki rshonne bråmint å corse (lingaedje)
• Dins l' Nôr-Ouwess di l'iye od dvize el sassarès
• Dins l' iye San Pietro on dvize e tabarkin come les djins d' Djinne (Genova)
• eyet dins l' veye d' Alguer, on cåze catalan

Discrijhaedje del langue

Li sarde est surmint l' lingaedje roman k' a dmoré l' pus près do latén.

• Emey ses pus mårcantès piceures, i gn a l' årtike basti sol latén ipse (dismetant k' å pus sovint c' est so ille, illu po les ôtes lingaedjes): su, sa å singulî, sos, sas å plurial. (li catalan des Baleyars eto a-st on sfwait årtike)
• les ĭ et ŭ (i et ou courts) do latén on wårdé leu valixhance d' oridjene; eg: latén siccus divént sikku (et nén setch (wa), sec (fr), seco (es),...)
• wårdaedje do son [k] et [g] pa dvant "e" eyet "i"; eg: kentu (100), a comparer avou cint (wa), cien (es), cento (it),...
• li dobe l [-ll-], a divnou [-ðð-], on son fwait al betchete del linwe, tipike do sarde; si con la vénreut d' on vî lingaedje k' i gn aveut ddja la divant l' arivêye des romins.

Rifondaedje et linwe-ehåyaedje

Istwere do rfondaedje do sarde

Lontins i n' a nén yeu di scrijhaedje standård, djusse des coinreces; ci n' est k' dins les anêyes 1970 ki va aparexhe on prumî pordjet di rfondou sarde, lomé Grafia sarda autònoma. Pus tård, di 1998 a 2001, ene troke di bénvlants adierceyront li Limba Sarda Unificada ou Limba Sarda Comuna, diswalpêye avou l' aspoya des otorités del contrêye otonome di Sardegne. Sacwants ptits candjmints ont co stî actés e 2006.

Egzimpe do mot «påye»

• 
  Prononçaedjes coinreces
• 
  Sicrijhaedjes coinreces
• 
  tchuze d' ene rifondowe
• 
  condicions d' eployaedje del rifondowe et des disfondowes

Emey les rfondeus, fåt citer Diegu Corraine k' eplaide eto ene gazete e rfondou sardignwès, "Eja" (oyi) (li l° 16 est daté do moes d' may 2015).

Mins elzî manke co ene academeye po fé tcheryî l' agayon. Et pår ene ricnoxhance di leu rfondou på monde politike et culturel.

Come ôte pårt, li rfondou sarde trouve bråmint des afronteus, k' ont sogne k' i n' divegne ene langue nåcionåle oficire, et candjî pår les dujhances linwistikes des cis ki djåzèt bén l' itålyin.

Difoûtrinnès hårdêyes

• Wikipedia e sarde
• Eciclopedeye Wikipedia en inglès
• (sol Wiccionaire)
  • Mwaisse pådje do sarde sol Wiccionaire walon
  • Mots sardes dedja studyîs e walon sol Wiccionaire
  • Sacwants mots walons ratournés e sarde
• limbasarda waibe sol lingaedje (e sarde)
• ditzionariu motî multilinwe do sarde