Novelan
Li novelan u novele anêye, c' est li cminçmint d' ene novele anêye, dins on metou calindrî.
Dins l' calindrî grigoryin, c' est l' prumî d' djanvî.
Dins les ôtes culteures, ça pout candjî, sorlon li prumî djoû di l' anêye del lune (novelan muzulman) ou do solea (novelans chinwès et djaponès).
Dujhances del novelan el Walonreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dispu l' 20inme sieke, el Walonreye, li 31 di decimbe al shijhe, on-z î ratind meynute, come li djoû do Noyé. C' est l' rewoeyon d' novelan. A meynute petante, on s' rabresse tertos, et s' sohaiter ene boune anêye.
Li pus corante des formules, c' est :
- Boune anêye et totès sôres di bouneurs !. On respond :
- Et vos pareymint ![1]
On a eto:
- Boune anêye et boune santé.
Li londmwin, li prumî d' djanvî, on va strimer les parints. C' est l' tournêye do novelan
Loukîz a : Bernard_Mondjean#Egzimpe di scrijhaedje
On fwait magnî des galetes di novelan. Les efants ricuvèt ene sitrime, u bounan. Les omes bevnut ene gote. Ça fwait k' i sont sovint sôs al fén del djournêye. Li 2 d' djanvî, c' est å facteur k' on payive li gote. Il rotéve e crawiant so les voyes, al vesprêye.
Po s' fote, a ene djin k' ôt deur k' on rescontréve sol voye, on djheut:
- Les strons sont-st edjalés !
Et rire di l' ôre responde :Et vos pareymint !
Les scrîts sohaits si fwaiynut tot scrijhant des letes, des cwåtes poståles, ou dispu les anêyes 1990, des emiles.
Modeles di scrîts sohaits
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Loukîz a : l' Aberteke
Ôtès fôrmules di sohaitaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Ki 2017 kimince foirt bén por vos… eyet dimeure tot ossi bon tot di s' dilong (Jacques Dupuis).
- Del djoye avou l' santé et l' påye ki va avou po tot l' an et ene rawete ! (Djôzef Dokir)
- Dji vos sohaite toplin d' bouneur / Ene banse di djoye, on begnon d' fleurs / Et sortot ene petante santé
Po k' vos è såyoxhe profiter (Roger Viroux)[2] - Ene boune anêye, ene boune santé / Et tot çou k' i fåt po rdemarer (André Robe)[3]
- Ene boune anêye, totes sôres di bouneurs, et ene boune santé al copete do martchî, edon !
- Èm feme et mi, on vs sohaite ene boune anêye 2020 et l' meyeute santé possibe (Dimitri François)
- Dji vs sohaite ene clapante anêye 2020 ! Ki ça vs våye li mî do monde! (Jacques Werner)
- Ki totafwait vs våye come vos vloz; dji vs sohaite ene boune anêye, ene boune santé et, come di djusse, des vetès biyokes (Lorint Hendschel)
- Vikez påjhûlmint totoute di l' an 2023 ! (Djôzef Dokir)
Modeles di responses
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Ene boune anêye a vos avou !
- On fel merci po vos bons sohaits !
- Merci bråmint des côps, et vozôtes tertos ossu, les teyåtreus, leus djins et les djins d' leu djins, boune anêye et totes sôres di bouneurs.
- Pareymint, vos, Djåke (mî våt trop tård ki l' anêye bizete, cwand plourè des berwetes !)
- Merci po vos bons sohaits ki nos vos rtripans di tot nosse cour.
- Merci co 13 côps. A vos eto et a vos djins et ås djins d' vos djins ey a tos les waloneuses et waloneus, et les cis k' el pôrént divni !
Sohaitaedje po rire
[candjî | candjî l’ côde wiki]
A tos les enocins catoize, les bribeus, les grossès biesses, les grands måstindous, les ptits racrapotés, les ewaerés, les rogneus, les dôrlinnes, les niches catîs, les sacadjåle, les galotchîs, les canleuses et les Flaminds.
Et ossu a tos les vîs singlés, les djonnes gayets, les båyåds, les rosseas tchéns, les grelés, les chnikeus, les meye-gueuyes, les vîs crawieus, les mougneus d’ blanc, les halcotîs, les laids boks, les moenneus d’ berwete, les macrales, les araedjîs, les vîs coyons, les argayons.
Sins rovyî les moens ki rén, les soçons, les barakîs, les grossès dondons, les cis ki sont pelés come des rats, les tchît-vier et, seulmint, les cis k’ ont les pîs foû do pazea…
Vo l’ la ! Dji croe bén ki dj’ a fwait l’ toû : dji n’ a rovyî nolu !
Mågré tot, dji vs sohaite ene boune et tote nouve anêye, do bwès dins l’ aisse et do cafè et do toubak assez po tni èn an.
et, sortot, dijhoz vs bén ki, d’ ene façon come d’ ene ôte, vos ôz moens d’ difåts k’ mi…
Ene grosse boutche ki pete addé l’ oraye a tertos.[4]
Dujhances estandårds dins les payis do Coûtchant
[candjî | candjî l’ côde wiki]A meynute, on esprind on feu d' artifices (come on bouxhaedje di tchambes avou des loumires).
On si scrît eto des cwåtes di novelan. Mins, dispoy l' avnowe des emilreyes, ça a bråmint baxhî. On s' sohaite purade li novelan pa emile.
Hårdêyes difoûtrinnes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ sovint prononcî a môde sorfrancesse «èt vous parèlyëmant».
- ↑ Noveles des WASAB l° 4 (1982) p. 15
- ↑ Noveles…, come cial ådzeu
- ↑ Laurent Dabe, ovroe di sohaitaedje del novelan e walon, Djedene, 8 di decimbe 2023.