Colon

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Colon », loukîz cial.

Les colons, ou pidjons, c' est des aclevåves oujheas, di grandeur emîtrinne.

Sincieus no d' l' indje : Columba spp.

Sacwants sôres di colombidîs

• Colon mansåd (Columba palumbus)
• Colon bizeu ou bouxhteu ou burnet, ou campinaire, ou colon d' tchamp (Columba livia)
  • colon d' aclevaedje (Columba livia domesticus)
• Colombe (Columba oenas)
• Toûtrale des bwès (Streptopelia turtur et des ôtès sôres di sacwants djinres)

Raeces di colons d' aclevaedje

• acsût : ploumaedje tapiné (acsût d' vert, acsût d' noer)
• bårdet : assez ptit mins pout fé des longs voyaedjes
• baståd : colon d' coû
• bedôré : avou on djaene betch et des djaenès pates
• beguene : pidjon nin Columba livia domestica var. cucullata
• bleu : ploumaedje clair bleu
• bleu-bijhe : plounaedje coleur di schaye
• camu : avou on lådje betch
• capucin : brun ploumaedje
• tchinårdeu : ki vole tot dins èn atchenå
• tchesturlet : mitan såvadje
• colon d' coû
• colon d' tape
• colon al grosse face Columba livia domestica var. gutturosa
• crawaté ou frezete; Columba livia domestica var. turbita avou ene houpete so s' pwetrene
• culbuteu, cumulet ou tourniket, ki monte å hôt pu s' ritoûne so lu-minme, li tiesse e-n erî; Columba livia domestica var. giratrix (vî lomaedje)
• fåve (brune)
• flori
• hôt-volant; hôt-volant å rodje hatrea
• hoslé, colon ås hozetes
• mayté (gris mayté, noer mayté, bleu mayté, rodje mayté) avou des ponts d' coleur dins on blanc ploumaedje
• mara : mitan blanc, mitan noer
• moujhî : avou do noer et do blanc come des taetches di tchamosseures
• Pane (coleur di panes)
• Pierbijhe : grijhe coleur
• Riyî : avou deus royes so les penas
• Surlet : avou des blancs penas avou deus ou troes rossès royes
• Tabeur : Columba livia domestica var. tympanisans
• Trosse-cawe : pidjon-pawon ki tént s' cawe levêye a rond come on påwe; Columba livia domestica var. laticauda.

Mopliyaedje

Li colon acove ût moes å long, do moes d' fevrî å moes d' setimbe. Ça fwait 5 a 7 niyêyes so èn an. Des niyêyes di deus djonnes, å pus sovint.

Dijh djoûs après l' acoplaedje, li frumele pond deus blantchåsses oûs. C' est ostant l' måye ki l' frumele ki cove les oûs. Discloyaedje après 18 a 19 djoûs. Les djonnes colons sont-st aveules et ni savèt bodjî. Les ouys si drovèt å 4inme djoû.

Li pere come li mere nourixhèt les pidjneas avou do laecea d' djave. I lzès spanixhèt a cmincî do 6inme djoû.

Diviè l' 25inme djoû, les djonnes colons atakèt a balter et a 30 djoûs, i polnut voler.

Viyesse

On colon vike 6 a 10 ans.

Wayimaedje

Les djonnes colons wayimèt a deus troes moes. Li wayimaedje di l' adule si fwait do moes d' awousse å moes d' octôbe ^{(a-z aveuri)}

Maladeyes

• li fåsse pesse des poyes avou toirdaedje do hatrea et schite come di l' aiwe
• li matchurea do colon
• li gripe do colon (paramicsovirûsse)
• blanke schite ås såmonales
• li clå del goidje å colon (tricomonôze).
• li distchålance des djonnes colon.
• li sindrome adenocoli des djonnes colons