Fåsse tchesse
Li fåsse tchesse, c' est ene des racontroûle del sôre des såvadjès tchesses k' on trouve dins des viyaedjes la k' gn a bråmint des bwès.
Les djins oyèt des côps d' fizik, des coirnaedjes, et des boerlaedjes di trakeus, dabôrd k' i gn a nolu ki tchesse avårla. Et gn arive tot ene nindje di tot ptits tchéns ki passèt dins l' viyaedje.
Elle egzistêye dins bråmint des ôtes payis.
Sacwantès modêyes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Modêye di Rotchô
[candjî | candjî l’ côde wiki]A Rotchô, li fåsse tchesse si passéve å Boschet, u å Bwès Liyon. A l' anuti, on-z oyeut des coines, les tchesseus ki breyént: " tayo ! tayo!", des côps d' fuzik, mins stofé. Adon, gn aveut ene hiedlêye di ptits tchéns ki trevåtchént l' viyaedje, et passer inte les djambes des djins ki s' avént anuti, mins sins lzî rén fé.
On-z oyeu eto hawer les tchéns dins les airs et al tere, mins on n' veyeut måy pont d' djibî.
Gn a todi onk ki sayive d' apicî des ptits tchéns et lzès mete dins s' banete, mins li londmwin å matén, les ptits tchéns n' estént pus la.
Ôtès modêyes di Smwès
[candjî | candjî l’ côde wiki]A Vivî, li ci ki prind troes ptits tchéns dins s' banete, e rarivant e s' måjhone, i n' trouve ki troes cayôs.
A Yåle, on-z aléve dins les tchamps po-z ôre li fåsse tchesse, ubén dmorer sol soû d' l' ouxh. On-z oyeut bawer les tchéns et on-z etindeut coirner ådzeu des rotches di Laplet et sol Mont d' Åle. Gn aveut ds ôtes k' elzî respondént do costé do Hamea. Les djins ki l' alént schoûter n' plént må.
Al Foret, les djins avént sogne del fåsse tchesse. On raconte ki des femes avént vnou vey ene ki vneut d' s' acoûtchî. E-z oyant l' fåsse tchesse, ele si recloyît dins l' måjhone, et påterniker sins rén dire al feme ki vneut d' aveur èn efant. Mins l' londmwin, ci-ciale lezî djha: "N' avîz k' fé do fé tant d' tchireyes: dji l' a bén oyou, eto, li fåsse tchesse."
Èn ôte côp, co todi avou ene feme ki vneut d' s' acoûtchî. Gn ourit ene binde di ptits tchéns ki passît e corant avå l' viyaedje, disk' a sol soû d' l' ouxh. Et bawyî "gnaf ! gnaf ! gnaf !". On fjha do brut esprès dins l' tchambe del feme po k' ele n' oyaxhe rén. Mins elle a oyou totafwait.
Modêye do Bork
[candjî | candjî l’ côde wiki]Dins l' Grand Bwès Sint-Mitchî, inte Nåwinne, Forire et l' Bork, gn aveut ene hiedlêye di ptits tchéns ki tchessént del nute. I n' elzès faleut nén cbouter, ca adon, i vs arivéve måleur. Li ci ki bawive avou zels, i rçuveut s' pårt di tchesse. C' esteut ene pate di tchvå ki touméve el måjhon pal tchiminêye.
Adjinçmint & clasmint del fåve
[candjî | candjî l’ côde wiki]Adjinçmint
[candjî | candjî l’ côde wiki]- On-z ôt todi des coines di tchesse et des côps d' fuzik.
- On voet les tchéns.
- On n' voet måy les tchesseus.
- Les djins polèt esse si barés mais i n' ont pont d' må.
Classmint
[candjî | candjî l’ côde wiki]Ele si rindje dins tote ene rilêye di fåves so les tchesses, ki rmontèt foirt lon dins l' istwere. Ene ôte di ç' grope la, c' est l' cene di l' araedjî tchesseu.
Sourdants & pî-notes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Léon Marquet & Alfons Roeck: Légendes de Belgique, De Vlijt, Anverse, 1980, ISBN 90-6304-079-2.