Fondaedje (linwince)

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Fondaedje », loukîz cial.

Li fondaedje d' on son, el linwince, c' est si disparexhaedje dins l' prononçaedje di sacwants mots, adon k' elle est bén la dins des pårlers pus vîs u pus corants.

Egzimpes e walon

Fondaedje do H prumrece

Li H prumrece disparexhe tot doûçmint si on va do payis d' Måmdiy, Vervî et Lidje eviè Serè d' on costé et l' Årdene di l' ôte.

El Basse Årdene, il est todi moens oyåve a fwait k' on eva viè Nonne, mins espaitche li spotchaedje di l' årtike. A Lidje: li håye /li‿hɔːj/, el Hôte Årdene: lu hâye /lu‿haːj/; a Bastogne: la haye, la hèye /la‿haj/, /la‿hɛj/; a Transene: la (h)âye /la‿_haːj/

So Nameur, i n' est pus do tot etindåve, mins espaitche li spotchaedje et l' loyaedje avou S: li âye /li‿aːj/, des âyes /dɛ.‿aːj/.

So Tchålerwè, il a ttafwaitmint disparexhou: l' âye /l‿aːj/; dès-âyes /dɛ.z‿aːj/.

Fondaedje do R å coron

Dins bråmint des mots, on trouve on R å coron e payis d' Lidje, et il a fondou après Nameur.

Egzimpes

• cawete -eu: li R egzistêye après Måmdiy (tchèsseûr), mins nole pårt d' ôte (Mape ALW 1.14).

Fondaedje do I u OU do dierin pî

Dins l' Hôte Årdene, po sacwants mots, li coron -î u -ou d' infinitifs, d' addjectifs u d' sustantifs ni sont pus oyåves.

coyî => coy

soyî => soy

maweur => maw

sawou => saw

Ci clintcha la s' a stindou a ene grande pårteye del Walonreye po sacwants mots, passés e rfondou:

veyî => vey

oyi => åy