Fornaiviaedje linwistike
Li fornaiviaedje linwistike, c' est on candjmint d' cogne d' on sourdant etimolodjike, u d' on mot, shuvant les diferins prononçaedjes des djins ki l' ont eployî.
Li fornaiviaedje linwistike, c' est ene sacwè ki s' a fwait tot seu; li rwalonijhaedje, c' est on bodjaedje volou so les mots, cwand on va rfonde on lingaedje.
Fornaiviaedje des bodjes gayels
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les bodjes gayels, purade gålwès, c' est les pus vîs sourdants etimolodjikes do walon. Ci n' est nén merveye k' il åyexhe bråmint fornaivyî.
- Li bodje breto (djudjmint, tribunå) a dné les mots walons brete (margaye k' on dvize foirt). aberteke (la k' on-z afitchive les djudjmints, et mostrer les codånés), ebertaker (må prin, come onk ki va å tribunå), bardouxhî bardaxhe, berdaxhî berdeler. (bråmint des sinses a vey avou des cåzaedjes u des côps d' baston).
- Li bodje gaba a dné gueuye, goler, gavêye, gaviot, djawe, djaive.
- Li bodje cambo a dné tchame (di rowe), tchame (crawieus boulome, ki fwait rire) (rifondou di chame), eyet Cambron-Tchestea
Fornaiviaedje des bodjes laténs
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Li shuvion latn AL a polou divni :
- li betchfessî ô :
- li betchfessî å : "falsus" a doné "fås", falcem a dné "få"
- Li latén puteus a dné pousse eyet poujhî, wice ki li S do latén, et l' voyale latene U ont fornaivyî (OU dins pousse, OÛ dins poûjhî).
- fornaiviaedje del troke di cossoune latene SL: masculus => maslus (erî-rfwait) => måye; insula => insla (erî-rfwait) => iye. C' est des (sorwalondes, les pus lådje oyowes, c' est mâle eyet île.
- fornaiviaedje del troke di cossoune latene SN: asinus => asnu (erî-rfwait) => ågne.
Fornaiviaedje des bodjes tîxhons
[candjî | candjî l’ côde wiki]- li bodje bos, busch a dné bwès eyet bos (å Coûtchant walon), mins eto bouxhon, bouxhnisse. Li parintêye di "bwès" si fwait avou jh: bwejhler, bwejhleu; "bos" a dné bokion, boskiyon.
Fornaiviaedjes coinreces
[candjî | candjî l’ côde wiki]- djaene linea s' a prononcî djène linia, pu djèrigna, djènëria.