Imprimreye

Èn imprimaedje da Guttenberg

Viyès presses

imprimreye éndjolike

L' imprimreye, c' est l' tecnike li rprodujhaedje di lives d' ene manire mecanike.

C' est eto eyet l' måjhon la k' on-z imprime les lives, eyet l' cwårtî economike a vey avou cist ovraedje la.

Istwere

Divant Gutenberg

Divant Gutenberk, gn aveut ddja di l’ imprimaedje pa blok di letes, totsu bén el Chine k’ e l’ Urope. Gutenberg va diswalper cwate ponts do sistinme d’ imprimaedje, po l’ rinde capåbe di produre des contrumasses di lives so waire di tins, et avou on bon rzultat.

L’ imprimaedje pa blok di letes esteut cnoxhou el Chine dispu al boune 868 (l’ anêye k’ on a rtrové li prumî live imprimé. Mins les letes divént esse schavêyes dins l’ bwès. On pleut produre bråmint d’ egzimplaires d’ on metou live, mins nén des peclêyes di lives.

Des progrès par après, ça a stî les caracteres e taexhon (cûte tere) mins ces-ci sont cazuwels, et après sacants lives, li cwålité di l’ imprima baxhe pår.

Dispu l’ 15inme sieke, les Corêyins avént ddja on sistinme d’ imprimaedje avou des caracteres di fier. L' imprimreye a stî bråmint amidrêye pa Johannes Gutenberg (on dit sovint k' c' est lu k' l' a-st edvinté). Li prumî live foirt rilomé imprimé avou les usteyes da Gutenberg, ci fourit li Bibe da Gutenberg.

Amidraedjes da Gutenberg

Gn a cwate mwaisses ponts dins l’ imprimreye modiene :

• des letes rissaetchåves et on sistinme po les agritchîs stocaesmint so on sopoirt.
• ene presse ki fwait djonde les letes avou l’ sopoirt do scrijhaedje
• ene boune intche
• on bonmartchî sopoirt do scrijhaedje : li papî lu-minme (divant c’ esteut do påtchmint)

Gutenberk amidra tchaeke di ces cwate ponts la, po-z aveur on rade produjhaedje di bråmint des lives di boune tinowe.

Après Gutenberg

L' imprimreye si va stramer tocosté. Les machines divnèt todi pus pouxhantes.

Ci n' est ki dins les anêyes 1990 ki les imprimeuses éndjolikes vont divni les seules eployeyes tatavå l' Daegne.

Efets diléreces di l' imprimreye

Diswalpaedje del civilizåcion

E 13inme sieke, les Chinwès estént bråmint pus avancîs ki les Uropeyins. L' Urope ni va divni li cinte do diswalpaedje del djin k' a pårti do 16inme sieke, et i shonne ki c' est gråce å spårdaedjes des lives ki n' esta possibe k' avou des toplin des imprimreyes tocosté.

Rifondaedje des langues

Sacwants lingaedjes ont polou esse rifondous avou l' arivêye di l' imprimreye. Dins ç' tchena la, on mete sovint l' almand, pal voye di l' eplaidaedje del Bibe dins çou ki s' va lomer hôt almand.

Sifwaitmint, on vout k' l' inglès åye sitî ehåyî pa èn imprimeu d' Londe lomé Claxton.

Hårdêye difoûtrinne

• Mots walons d' l' imprimreye dedja studyîs sol Wiccionaire