Djihan Coxhe
Djihan Coxhe, c' est l' riwalnijhî no[1] da Ion Creangă.
C' esteut on linwincieus do roumin k' a skepyî e 1837, e l’ Moldaveye rouminne, dins on viyaedje lomé «Humuleşti».
Vicåreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Il a stî scolé å seminaire teyolodjike ortodosse a dater d’ 1855.
E 1859 i s’ a maryî avou l’ feye d’ on doyén, sins vormint vey li båshele trop voltî, et s’ fé diyåcrer. Poy k’ il a yeu bråmint des rujhes avou s’ bea-pere k’ el zingléve, i s’ a plindou al årtchuveke, ki n’ elyi a nén dné råjhon. Co pé, e 1872, l’ årtchuveke a disdiyacré nost ome. Li hate pocwè on l’ a fotou al ouxh, c’ est k’ il aléve å teyåte, il tchessive voltî ås coirnayes avou s’ fizik, i s’ copéve les tchveas, adon ki l’ årtchuveke esteut purade wårdiveus.
Adon, nosse Djihan a wagnî s’ crosse come mwaisse di scole, et s’ dismaryî d’ avou s’ feme.
On sieke après k’ il a morou, il a stî fwait mimbe di l’ academeye di Bucaresse après l’ moirt ; li sinode di l’ Eglijhe ortodosse rouminne aveut do må a co poirter l’ disdiyacraedje di l’ ome so ses spales ; adon i l’ ont rmetou e rang des diyåkes après l’ moirt, zels eto.[2]
Lomaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Cwand li scrijheu a skepyî, i gn aveut nén co des nos d’ famile e ç’ payis la. Al sicole on lyi a metou come no d’ famile Ştefǎnescu, d’ après l’ pitit no di s’ pa Ştefan. Mins ça n’ a nén ahåyî å scrijheu, et il a prins come no d’ famile li spot di s’ grand-pere do costé di s’ mame : Creangǎ = « coxhe ». Si spot da lu, c’ esteut Popa Smântânǎ = « Curé Crinme ».[3]
Ouve come linwincieus et scrijheu
[candjî | candjî l’ côde wiki]Il a stî onk des cias k’ a saetchî les letes eslåves foû do lingaedje roumin, et scrire li roumin avou les letes latenes. Il a eto rexhou l’ prumî live di scole po les efants e roumin.
L’ ome a stî croejhetlî, il a-st aidî les scolêyès djins a passer d’ on sistinme di scrijhaedje a èn ôte.
Mins, foiravant, come diccionairî, i pinséve k’ i faleut å lingaedje roumin d’ mete eshonne tos les mots d’ totes les plaeces la k’ on cåzéve roumin. Les cias k’ on vnou après lu ont yeu ptchî d’ taper evoye tos les mots trop coinreces, et lzè rplaecî avou des mots francès, et s’ disroumanijhî l’ roumin.
Il a scrît bråmint des fåves, mins s’ mwaisse live, c’ est «Amintiri din copilǎrie», « Rimimbrances di djonnesse », k’ a rexhou e 1892. Il a stî ratourné e walon pa Djôr Sfasie e 2014.[4]
Alére
[candjî | candjî l’ côde wiki]Georges Sfasie "Djihan Coxhe, linwincieus roumin", Li Rantoele 70, esté 2014.
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ Djôr Sfasie Li vicåreye d' on gamén d' Moldaveye, nén co eplaidî
- ↑ come cial ådzeu, divanzouve
- ↑ come ådzeu, divanzouve
- ↑ come ådzeu, divanzouve
