Li Vå-Sinte-Ane

Li Vå-Sinte-Ane (F. Lavaux-Sainte-Anne), c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye rebané avou Rotchfoirt, el province di Nameur.

l' eglijhe

• Limeros del posse :
  • asteure : 5580
  • davance : 6926
• Limero diyalectolodjike : D 99
• Arondixhmint : Dinant
• Sipotaedje des djins : Les Petias (dabôrd k' a Åve, c' est des Petrês).

Po l' etimolodjeye et les vîs scrijhas, riwaitîz dins l' esplicant motî.

No di des plaeces del Vå-Sinte-Ane

• A vey avou des åbes et des bwès :
  • li bati des Såwireas (la-minme Sauwirês, Fr. Salrays)
  • li Hazale (la-minme A l' Azèle) : bwès pus crou kel solin, la k' gn a la bråmint des robetes.
• A vey avou des ôtès plantes et des biesses :
  • li tchecawe (la-minme tchèkèwe, Fr. Tchèquewe)
• A vey avou des aiwes :
  • li Wimbe (aiwe)
  • Djudla l' aiwe (F. par delà l' eau)
  • Li ptit vevî
  • Li pont d' fier
  • Li Gofe des berbis, li Gofe di Tibîwé, li Gofe al Tonoere; Li Tournante Gofe (la-minme Gofe tournante) : gn aveut la des anweyes.
  • Li Bati d' Tibîwé, li Pont d' Tibîwé, li Gofe di Tibîwé (la-minme: Tibîwè, Fr. Tibiewet). Tibîwé, c' est la kel bî do molén cmince.
• A vey avou les tienes et les vås :
  • Li gros Tiene, li Tiene do bî
  • Djironvå
• A vey avou des dmorances et l' ovraedje des djins.
  • Li Djårdinea (la-minme Djaurdjunia)
• A vey avou les cwate costés del Daegn
  • Li Solin (bwès metou å solea)
• Ôtès sacwès et målåjhminces :
  • L' Oubire, li ptite oubire (iye inte li bî do molén eyet l' aiwe.

Djeyografeye

Li Vå-Sinte-Ane est raiweye pa l' aiwe di Wimbe.

Economeye

Li cinse do tchestea, c' est l' pus grosse cinse do viyaedje. Ele fwait 80 ectåres. E 1910, il avént doze tchivås, et on tropea di pus d' cint bedots avou on bierdjî.

A vey

Li tchestea

Li Tchestea del Vå-Sinte-Ane a cmincî a-z esse basti diviè 1450, dizo Djhan II d' Bierlô. Il a stî rassonré e 1930. Et divni on muzêye del tchesse.

Li rlomêye djouweuse di tenisse Justine Henin s' î maria avou Pierre-Yves Hardene li 16 di nôvimbe 2002.

Rilidjon

Gn a al Vå-Sinte-Ane ene kiminålté crustinne lomêye "la Fraternité des Tibériades" (leu waibe est cial).

Tuzance walone

Accint do walon

Po cåzer di si accint walon, c' est l' rumî viyaejde del Fåmene la kel betchfessî ea si prononce -ia (did la, li spotaedje des djins "les Petias, dabôrd ki les cis d' Åve, li viyaedje astok, tot ralant so Welin, c' est les Petrês).

E 20inme sieke, on î sierveut co l' NDIE (passé simpe) pluriyal, avou l' cawete di codjowaedje do DIE (imparfwait) int.

Li bîje èt l’ solia si margayint (DIE, fr. il se disputaient), chakin djeut k’ il esteut pus fwârt ki l’ ônte. Tot d’ on côⁿp, i vèyint (NDIE, fr. ils virent) on rôⁿleû k’ ariveut d’ leû costé. Il asteut ravôⁿtiè dins on laudje caban. I gadjint (NDIE, fr. ils parièrent) ki l’ cia k’ aleûve lî råyî s’ caban l’ prumî, ça sreut li l’ pus castârd.

Dins les belès-letes e walon

Gn a ene paskêye al Sinte-Ane a Lvå, diviè 1900, k' est racontêye pa Livî d' Finfe dins s' live, pådjes 74 a 77.

Hårdêye difoûtrinne

(eredjitrumints avou l' accint del Vå) Ratournaedje d' ene fåve do vî vî tins (Li bijhe et l' solea)