Li langue nåcionåle (powinme)
«Li langue nåcionåle», c' est èn arimé scrît pa Tchåle-Nicolai Simonon po préjhî l' uzaedje do walon.
Il est lomé li "langue nåcionåle" di çou k' on va lomer pus tård (1844) Walonreye.
Li powezeye date do tins des Holandès, divant 1830, dabôrd.
Tecse e rfondou
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Li langue nåcionåle
- I.
- On-z ôt pårler ås Bas Payis
- Di totes sôres di lingaedjes.
- Vinoz vier cial, alez vier la,
- C' est on novea ramadje.
- On-z ôt flamind, almand, francès,
- Holandès. Kimint, diåle,
- Pout on pretinde ki l' holandès
- Soeye nosse langue nåcionåle !?
- II.
- On lingaedje, c' est on vraiy sovrin
- Ki ringne so s' teritwere.
- I wåde ses limites, et s' terén,
- Et dvins, les mintént foirt
- On lingaedje, minme ritche et pouxhant,
- Respectêye si vijhnaedje.
- Il est bén råle ki so cint-z ans
- Il î wangne on viyaedje
- III.
- Si vos prindrîz, vos, grands sovrins,
- Li lingaedje po modele,
- Vs respectêyrîz mî vos vijhéns,
- Vs åriz l' påye avou zels.
- Les peupes n' årènt nén a plorer
- Tos vos ravadjes di guere,
- Ni tant d' cint meyes omes axhorés
- Po sacwants bokets d' tere.
- IV.
- On dene bén des lwès a ene nåcion
- Mins nén èn ôte lingaedje.
- Li sinne bråve les revolucions,
- Les gueres et les ravadjes.
- S' ene ôte nåcion nel vént tchessî
- Ådfoû di s' tere natåle,
- Todi s' lingaedje s' î fwait oyi;
- Todi s' langue nåcionåle.
- V.
- Lidje est walon, Tongue est flamind
- Ces deus vijhinès veyes
- Ont-st avou li minme govienmint,
- Tofer el minme patreye.
- Tongue n' a djamåy pårlé walon,
- L' lingaedje del capitåle,
- Et a todi pårlé tîxhon :
- C' est s' lingaedje nåcionå.
- VI.
- Après tos ses fameus espwès,
- Totes ses victweres briyantes,
- Bonapåre vola kel francès
- Fouxhe li langue di l' Olande.
- Ene si tant disråjhnåve volté
- A lu-minme fout fatåle.
- Les peupes vindjît leu liberté
- Et leu langue nåcionåle.
- VII.
- Vicans don, mes concitweyins,
- Eshonne e nosse Rweyåme
- E pårlant, tot nos inmant bén,
- Tchaeconk nosse prôpe idiome.
- Pårlans francès, flamind, almand,
- Holandès, c' est ewål.
- Pårlans nos propès langues, pårlans
- Nos cwate langues nåcionåles.
- VIII.
- Tot pårlant ene langue di cesses-lales
- Ki s' pårlèt e rweyåme,
- On citweyin des Bas Payis
- Pårlêye å Rwè Wiyåme.
- Po-z etinde ses concitweyins,
- Nosse bon rwè liberå
- A-st aprins, et s' pårlêye-t i bén
- Nos cwate langues nåcionåles.
- IX.
- Les lingaedjes vikèt lontinnmint
- Tot candjant kécfeye foirt.
- On pout bén dire ki ces sovrins
- Ont l' åme plakêye e coir.
- Et si, å dbout d' deus troes meye ans,
- I gn end a ki sont moirts,
- I leyèt todi des efants
- K' ont des airs di leu pere.
- X.
- Tot lingaedje markêye ses sudjets
- Crexhou dvins ses limites;
- Imprime so leu linwe on catchet
- Ki djamåy ni les cwite.
- Po tot l' monde, il ont bea cori,
- Pårler kéne langue ki ç' soeye,
- Li catchet les fwait cnoxhe todi
- Tré k' i drovèt leu gueuye.
- XI.
- On lingaedje-rwè a des vices-rwès
- Sins nombe, e si rweyåme.
- Ces vice-rwès si lomèt "patwès",
- "Diyalekes" ou "idiomes".
- Tos ces lingaedjes sont les efants
- D' on vî lingaedje k' est moirt.
- Li Rwè meprijhe ses frés portant
- Fait a mzeure k' i dvént foirt.
- XII.
- On lome "walon" tos les patwès
- Ki l' France a el Beldjike.
- Li mot "walon" vout dire "gålwès"
- Èn on lingaedje antike.
- Les lidjwès, come tos les Walons
- Ont les Gålwès po peres
- Et ci n' est nén les Eburons,
- Tot distrûts so leu tere.
- XIII.
- Nos ancyins mwaisses, les grands-popas
- Di l' Impreur Tchårlumagne
- Avént a Djoupeye, a Hesta,
- On palå el campagne.
- Si leus shuveus î årènt tnou
- Todi leu coû rweyåle,
- Li lidjwès sereut-st ådjourdu
- Ene grande langue nåcionåle.
- XIV.
- So les mapes, on voet tot l' terin,
- Des pouxhances, grandes et ptites.
- Mins pocwè don n' î voet on nén
- Les langues et leus limites ?
- Di la provént li marixhmint,
- D' èn oteur principå :
- Wåtî Scott nos dene li flamind
- Po nosse langue nåcionåle !
- XV.
- Èn ome, lon erî di s' pårler,
- Et kel rigrete kécfeye,
- Kéne djoye por lu, s' i pout vey
- On bråve ome di s' patreye !
- I fjhèt camaerade, i s' pårlèt
- E leu patwès natål.
- Et les deus bons cours trefilèt
- Å lingaedje nåcionå.
- XVI.
- Inte l' onk et l' ôte po s' fé oyi
- Ké lingaedje doet on prinde ?
- N' est ç' nén l' ci k' on pårlêye li mî
- Et k' on pout l' mî comprinde ?
- Ås ovrîs et ås payizans,
- Pårlans leu prôpe lingaedje
- Ostant k' possibe, si nos n' volans
- K' i prindexhe boû po vatche.
- XVII.
- On curé d' viyaedje a pretchî
- Bén lonmint a grand messe.
- Les payizans n' ont fwait k' båyî
- Divant s' pirlodje francesse.
- I n' ont rén ritnou di s' siermon,
- Rén comprins di s' moråle.
- - Monsieu l' pretcheu, pretchîz walon :
- C' est leu langue nåcionåle.
- XVIII.
- Schoûtez plaitî cist avocåt
- Ki fwait des grandès djesses.
- I pinse, avou ses gros macås
- Pårler bén l' langue francesse.
- Tos ses curs et s' baståd djårgon
- Fjhèt rire li tribunå.
- - Binamé ome, pårlez walon;
- C' est vosse langue nåcionåle.