Lutî

prezintaedje do plan d' ene vierlete pa on lutî

Resplicaedje del lutreye ås scoles di Bive

On lutî, ene lutresse, c' est ene djin ki fwait ou rfé des instrumints d' muzike ås coides piceyes ou frotêyes.

Ça pout esse on mestî ou on pasmint d' tins, ki s' lome li lutreye.

Bwès ki polnut siervi a on lutî

sacwants bwès d' lutreye: 1 = djaeyî 2 = biyokî 3 = sapén 4 = ebinne

Pol coir di l' instrumint, on s' pout siervi di sacwants åbes : poerî, pronnî (biyokî), do cerijhî, do såvadje cerijhî (såvadje tchersî, grintchî), do gaeyî, di l' oyåbe, copurade l' oyåbe plaene. Et aprume ene sôre di bwès k' on lome li crolé bwès d' cok.

Po les refoircixhaedjes, do sapén, di oyåbe, ou do tiyoû.

Po l' tåve d' årmoneye, on prind todi on bwès k' a do colifon (hårpixh) : do sapén do Nôr ou do cede do Liban.

Pol gårnixhaedje di l' instrumint - çou k' on lome li marketreye - : do cerijhî, do djaeyî, do påkî, ey eto des bwès d' foû-payis : palissande (ki crexhe å Braezi) ou di l' ebinne (ki vént d' Afrike).

Placaedje des pîces

On s' sieve di cole d' oxhea et nén di cole di mnujhreye. Metans, del cole di pea d’ robete. L’ advintaedje di cisse cole la, c’ est k’ ele ridvént deure come do bwès. Dabôrd ki les blankès coles di mnujhî, ele dimornut ene miete moflasses. Adon, les vibråcions ni pasnut nén come dins do bwès.

Avou ça ki, avou del cole di biesse, on pout rdrovi l’ instrumint cwand i bodje ene miete. Et avou l’ tins, ça bodje todi on pô, don. On va ddins avou on fier ki rshonne a on coutea tot plat, k’ on a trimpé dins l’ tchôde aiwe. Insi, i va fé fonde li cole.

Usteyes des lutîs

• pitits rabots (noejhes)
• coutea djaponès
• canif di lutî
• soyetes ås finès lames.

Alére

Willy Marchal «Dins l’ ovroe d’ on lutî», Li Rantoele 70, esté 2014.