Acoûtchmint

Ene mame djusse après s' payelé

L' acoûtchmint u payelé, c' est, po ene comere ki ratind po dabôrd, cwand ele fwait si efant. Po l' efant, c' est li skepiaedje u vnowe å monde u nexhance.

Motlî

On dit del comere k' ele s' acoûtche, u k' elle est e payelé.

L' acoûtchmint kimince pa des poûssants mås. On dit : "ele kimince ses mås", pu : "elle est dins les mås". I rprindèt totes les eures. Li payelé, adon, si frè après les 6 eures (po ene ki s' acoûtche pol prumî côp).

Avou l' påpåd doet vni l' erî-fa.

Li cmere ki s' a-st acoûtcheye si lome li payelinne.

Po les biesses, on djåze purade di djonnlaedje.

Les poûssants mås

Les poûssants mås, c' est des mås d' vinte (on dit eto: colikes ou trintchêyes) ki vegnnut do strindaedje del matrice del comere ki ratind po dabôrd, djusse divant s' payelé.

Gn a les ptits mås et les grands mås. Cwand elle les a, on dit kel comere est dins ses mås.

Les ptits mås comnçnut sacwants eures divant. Li payelinne sint l' efant ki rmowe, ki ça lyi saetche dins les rins. Les ptits mås ricminçnut totes les eures.

Les grands mås arivnut deus a shijh eures après. C' est pus londjin cwand c' est pol prumî efant. On dit ki l' comere est dvins ses mås. Li poûssaedje est bråmint pus erîlé. I rvént totes les troes munutes. Adon, li paylé ni va nén tårdjî.

Li payelinne va piede ses aiwes. C' est k' adon l' efant bôre po sôrti. C' est a ç' moumint la kel payelinne a l' pus må. Ele hane, et djemi. Ele pout flåwi.

I n' fåt nén k' ele poûsse cwand gn a nén co do passaedje assez.. Mins cwand li tiesse di l' efant est dins l' passaedje, li saedje-dame dit al payelinne di respirer on grand côp, pu d' bouter.

Mins, dispu les anêyes 1970, ele pout fé ene pikeure dins trô des cronzoxhs po n' rén sinte.

Cwand li comere ki ratind famile va pide si efant, ou po on påpåd ki vént divant s' tins, les poûssants mås sont bråmint pus flåwes. On-z a oyou mwints côps des femes ki racontént k' elle sitént åk ki presséve, aler sol pot, et s' acoûtchî inla, soeye-t i d' èn efant moirt-né soeye-t i d' on vicant efant di 7 moes.

Målåjhminces tins do payelé

Des côps k' i gn a, li passaedje a deur a s' fé, mågré des foirts poûssants må. Dinltins, sacwants acoûtcheuses dimandént a l' ome di coûtchî avou s' feme po insi alårdji l' passaedje.

Cwand l' coirdea est åtoû do hatrea, i fåt k' ça våye rade, ôtmint, l' efant pout stronner.

Cwand l' passaedje est trop stroet, i fåt prinde l' efant avou l' pice-tiesse. Adon, li mere est dschirêye.

Gn è pout aveur ene emoradjeye. Et l' payelinne si forsonner. Li diferince inte li sonk do coirdea (normå) et l' ci d' on sonnaedje, c' est ki ci-cial si va agloumyî.

Maladeyes après l' payelé

• five di payelé
• mwais netiaedje

Aidance a l' acoûtchmint

Les cmeres polèt s' acoûtchî totès seules.

Adonpwis, dins l' istwere, ça a stî des saedje-dames k' ont-st aidî les femes a s' acoûtchî.

Après, des medcéns ki vnént el måjhone, sovint des parints del comere (dujhance el Walonreye).

Après, a cmincî des anêyes 1960 el Walonreye, cåzu tos les acoûtchmints s' ont fwait dins les maternités.

Viyès uzances après l' acoûtchmint

Les prumîs djoûs après l' acoûtchmint, li payelinne n' aléve nén a messe. Après cwénze djoûs troes samwinnes, on djheut k' ele si rlevéve di s' payelé, ou k' ele si ramessive.

Sourdants

• J.J. Gaziaux Amours walones p. 764-767